فَإِذَا قَضَیْتُمُ الصَّلَوةَ فَاذْکُرُواْ اللَّهَ قِیَمًا وَ قُعُودًا وَ عَلىَ جُنُوبِکُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ
فَأَقِیمُواْ الصَّلَوةَ إِنَّ الصَّلَوةَ کاَنَتْ عَلىَ الْمُؤْمِنِینَ کِتَبًا مَّوْقُوتًا*103/نساء
و چون نماز را به پایان بردید خدا را ایستاده یا نشسته و یا به پهلو خوابیده یاد کنید. و چون از دشمن ایمن گشتید نماز را تمام ادا کنید که نماز بر مؤمنان در وقتهاى معین واجب گشته است.
آن چنان که از سنت استفاده مىشود این است که نمازهاى چهار رکعتى تبدیل به دور رکعت میشود، گروه اول، یک رکعت را با امام میخوانند و امام پس از اتمام یک رکعت توقف مىکند، و آن گروه یک رکعت دیگر را به تنهایى انجام میدهند، و به جبهه جنگ باز مىگردند، سپس گروه دوم جاى آنها را مىگیرند و یک رکعت نماز خود را با امام و رکعت دوم را به طور فرادى انجام میدهند (در باره کیفیت نماز خوف نظرهاى دیگرى نیز هست اما آنچه در بالا گفتیم مشهورترین نظر است)
واژگان:
«قِیاماً» جمع «قائم» به معناى ایستاده
«قُعُوداً» جمع «قاعد» به معناى نشسته
«جنوب» جمع «جنب» به معناى پهلو و کنایه از دراز کشیدن است.
«کِتاباً» به معناى امرى نوشته شده و واجب
«مَوْقُوتاً» به معناى کارى با وقت معیّن است.
چند نکته:
حضرت على علیه السلام دربارهى آیه «فَاذْکُرُوا اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِکُمْ» فرمودند:یعنى شخص سالم ایستاده، مریض نشسته و کسى که نشسته نمىتواند، خوابیده نماز بخواند. « وسائل، ج 5، ص 488.»
آیه فوق در روایات متعددى به کیفیت نماز گزاردن بیماران تفسیر شده که اگر بتوانند ایستاده و اگر نتوانند نشسته و اگر باز نتوانند به پهلو بخوابند ونماز را بجا آورند، این تفسیر در حقیقت یک نوع تعمیم و توسعه در معنى آیه است اگر چه آیه مخصوص به این مورد نیست
امام باقر علیه السلام دربارهى «کِتاباً مَوْقُوتاً» فرمودند: یعنى مفروض و واجب.
« کافى، ج 3، ص 394.»
پیامها:
1 کمبودهاى نماز خوف، با یاد خدا جبران کنیم. «فَإِذا قَضَیْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْکُرُوا اللَّهَ»
2 نماز و یاد خدا در هر حال لازم است، در جبههى جنگ باشیم یا در بستر بیمارى.
«قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِکُمْ»
3 سلاح واقعی رزمنده مسلمان، نمازو ارتباط با خدا و یاد حضرت اوست.
«فَإِذا قَضَیْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْکُرُوا اللَّهَ»
4 نماز خوف، یک استثناست. پس از برطرف شدن حالت اضطرار، نماز
باید به صورت عادّى خوانده شود. «فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِیمُوا الصَّلاةَ»
5 نماز، از واجبات قطعى الهى در همهى عصرها و براى همهى نسلها است.
«کانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ کِتاباً»
6 وجوب هر نماز، در وقت مخصوص خودش است. «مَوْقُوتاً»
7 تعیین وقت براى نماز، رمز تداوم، نظم و عامل مواظبت بر آن است
که خود درس نظم و عامل نظم بخشیدن به امور مسلمانان است. «کِتاباً مَوْقُوتاً»
سؤال: [چه لزوم دارد نماز را در اوقات معینى بخوانیم؟]
بعضى مىگویند ما منکر فلسفه و اهمیت نماز و اثرات تربیتى آن نیستیم اما چه لزومى دارد که در اوقات معینى انجام شود آیا بهتر نیست که مردم آزاد گزارده شوند و هر کس به هنگام فرصت و آمادگى روحى این وظیفه را انجام دهد.
پاسخ:
تجربه نشان داده که اگر مسائل تربیتى تحت انضباط و شرائط معین قرار نگیرد عدهاى آن را به دست فراموشى مىسپارند، و اساس آن به کلى متزلزل میگردد، این گونه مسائل حتما باید در اوقات معین و تحت انضباط دقیق قرار گیرد تا هیچکس عذر و بهانهاى براى ترک کردن آن نداشته باشد به خصوص اینکه انجام این عبادات در وقت معین مخصوصا به صورت دسته جمعى داراى شکوه و تاثیر و عظمت خاصى است که قابل انکار نمىباشد و در حقیقت یک کلاس بزرگ انسان سازى تشکیل مىدهد.
پ.ن : نماز هم نازاست وهم نیاز؛از عاشق ابراز نیاز و از معشوق ناز( کی بیا! کجا بیا! چه جوری بیا! چه جوری با من حرف بزن!)
پ.ن: گفت: «واصطنعتک لنفسی» آخ که چه کیفی داره وقتی خدا میگه: تورا برای خودم ساختم . تو دست پرورده منی. تو هم محبی و هم محبوب.
حالا ؛ یه دلیل بی انگیزه بودن بعضی برای نمازخوندن اینه که واقعا از ارزش این اکسیر حیات بخش بی خبرند و طبیعیه که خیلی راحت یه گوهر رو با یه قطعه بدلی عوض کنند.!!!
دوست عزیزی می گفت: از اصفهان با یه سمند مسافرکش می اومدیم تهران کلا پنج نفر بودیم. از اذان صبح گذشته بود به راننده گفتم نگه داره نماز بخونیم. نگه داشت و از میان این 5 نفر تنها من نماز خوندم!!!
حالا بگذریم که این قصه دقیقا روز بعد از عاشورا اتفاق افتاده بود. !
یادم آومد از یه قصه تاریخی که بعد از رحلت پیامبر اسلام یه چند نفری ادعای پیامبری کردند که یکی از اونا "مسیلمه" نامی است و دیگری هم زنی است به نام "سجاح".خبر این ادعا به هردو رسید و قرار شد ملاقاتی با هم داشته باشند و جغرافیای رسالت خودشون روا تعیین کنند!!
در جریان ملاقات شیفته هم شدند وقرار شد ازدواج کنند، سجاح کابین و مهریه طلب نمود و مسیلمه گفت: به عنوان کابین و مهریه نماز صبح را از پیروان تو بر می دارم!!!(به به عجب کابینی)
منم گاهی به شوخی به خودم وبر و بچه های خودمون که تا کله ظهر می خوابیم و نمازصبحمون از دستمون میره ، میگم شما امت سجاح هستید.!!!
پ.ن:
- از علی علیه السلام نقل شده که فرمودند: کسی که نماز (امانت الهی)را ضایع می کنه امانت و حقوق دیگران را بیشتر ضایع و تباه خواهد ساخت.(بحارالانوارج80 ص 23)
- از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده: زمانی خواهدآمدکه مردم خدا را عبادت نمی کنند مگر در ماه رمضان!(الله اکبر- جل الخالق)بحار الانوارج22ص454
- درسبک زندگی غربی که از طریق فیلم ها و سریال ها و به طور خزنده و آرام جریان دارد، چه چیز را به ما القاء می کند؟!!
آیا ارتباط معنا دار و اثر بخش با آفریدگار هستی در سبد روزانه زندگی مون قرار می گیره؟!!
- چطور میشه به کسی که بخش مهمی از زندگیش را مهمل و بی معنی میگذرونه مسئولیت اجتماعی واگذارکرد؟
- واقعا خواب صبح خیلی شیرینه اما اگه پای شیرینی حضور و معاشقه با محبوب باشه چطور؟
