همراه با قرآن
نگاهی به آیه 45 سوره بقره
وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلَو ةِ وَإِنَّهَا لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَشِعِینَ
واز صبر ونماز یارى جویید واین کار جز براى خاشعان، گران وسنگین است .
هر چند این آیه به دنبال خطابهایى که به یهود شده آمده است، ولى مخاطب آن همهى مردم هستند. در روایات مىخوانیم که حضرت على علیه السلام هرگاه مسئلهى مهمى برایشان رخ مىداد به نماز مىایستادند واین آیه را تلاوت مىکردند .
در روایتى از پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله نقل شده، که صبر بر سه نوع است:
1- صبر در برابر مصیبت.
2- صبر در برابر معصیت.
3- صبر در برابر عبادت. [1]
بنابراین آنچه در روایات آمده که مراد از صبر در این آیه روزه است، اشاره به یکى از مصادیق صبر دارد .
نماز براى رسول اللّه صلى الله علیه وآله و امثال او نور چشم است [2] ولکن براى بعضىها که خشوع ندارند، چون بار سنگین است. خشوع، مربوط به قلب و روح و خضوع، مربوط به اعضاى بدن است .
نمازِ با توجّه، انسان را به یاد قدرت بىنهایت خدا مىاندازد و غیر او را هر چه باشد کوچک جلوه مىدهد. مِهر او را در دل زیاد مىکند، روحیّهى توکّل را تقویت مىکند وانسان را از وابستگىهاى مادّى مىرهاند. همهى این آثار، انسان را در برابر مشکلات مقاوم مىسازد.
صبر و مقاومت، کلید تمام عبادات است. فرشتگان به اهل بهشت سلام مىکنند، امّا نه به خاطر نماز و حج و زکات، بلکه به خاطر مقاومت و پایدارى آنها؛ «سلام علیکم بما صبرتم» [3] چون اگر مقاومت نباشد، نماز وجهاد وحج وزکات نیز وجود نخواهد داشت. حتّى شرط رسیدن به مقام هدایت و رهبرى الهى، صبر است؛ «جعلنا منهم ائمّةً یهدون بأمرنا لمّا صبروا»[4]
شاعرى به نام نجاشى، که یکى از دوستداران حضرت على علیه السلام بود، در ماه رمضان شراب خورد. به دستور امام، هشتاد ضربه تازیانه به او زدند وبیست ضربه نیز به خاطر ارتکاب گناه در ماه رمضان اضافه زدند. او ناراحت شد و به معاویه پیوست و علیه حضرت شعر گفت! اطرافیانِ نجاشى که قبیلهاى مهم در کوفه بودند از على علیه السلام گلایه کردند که چرا یاران خود را نگه نمىدارد؟! طارقبن عبداللّه رئیس آنها با ناراحتى به امام گفت: شما چرا بین دوست و بیگانه تفاوت قائل نمىشوید؟ شخصى همانند نجاشى نباید شلاّق بخورد، ما این گونه رفتار را تحمّل نمىکنیم. امام در جواب او این آیه را تلاوت فرمود: «و انّها لکبیرة الاّ على الخاشعین» طارق نیز به معاویه پیوست.
بنابراین گرچه آیه درباره نماز است، ولى در موارد مشابه مىتوان از آیات قرآن استمداد کرد.
پیام های مهم
1. صبر ونماز، دو اهرم نیرومند در برابر مشکلات است. «استعینوا بالصبر و...»
2. هر چه در آستان خدا اظهار عجز و بندگى بیشتر کنیم، امدادهاى او را بیشتر دریافت کرده و بر مشکلات پیروز خواهیم شد. «استعینوا بالصبر و الصلوة»
3. استعانت از خداوند در آیهى «ایّاک نستعین» منافاتى با استعانت از آنچه به دستور اوست، ندارد. «استعینوا بالصبر»
4. سنگین بودن نماز، نشانهى تکبّر در برابر خداست. «لکبیرة الاّ على الخاشعین»
منبع: تفسیر نور ج1 تالیف حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی
پی نوشت:
1بحار، ج71، ص77.
2بحار، ج16، ص249.
3رعد، 24.
4سجده، 24.
