سبک شمردن نماز یعنی چه؟

در سخنان پیشوایان معصوم بارها و بارها با جملات و بیانات گوناگون نمازگزاران را از سبک شمردن نماز بر حذر داشته اند. تا جایی که سبک شمردگان نماز را از خود ندانسته اند. ویا در رویارویی با یاران خویش آنان را از سستی و سهل انگاری در انجام فریضه نماز نهی کرده اند. و آن را موجب فقر ونابسامانی زندگی مادی دانسته اند.و در تعبیری شدید سبک شمردن نماز را از موجبات قهر و قطع رابطه با اولیاء الهی و اهل بیت پیامیر صلی الله علیه و آله به شمار آورده اند.

پیش از آن که موارد سبک شمردن نماز را با استفاده از آموزه های اسلام به عزیزان نمازگزار که به حفظ جایگاه خویش در حضور حضرت حق علاقه مند هستند نمونه ای از روایات اسلامی را تقدیم می کنم.

قالَ محمد بن علی الباقر (علیه السلام): لا تَتَهاوَنْ بَصَلاتِکَ، فَإنَّ النَّبیَّ (صلى الله علیه وآله وسلم) قالَ عِنْدَ مَوْتِهِ: لَیْسَ مِنّى مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلاتِهِ، لَیْسَ مِنّى، مَنْ شَرِبَ مُسْکِراً، لا یَرِدُ عَلَىّ الْحَوْضَ، لا وَ اللهِ."وسائل الشّیعة: ج 4، ص 23، ح 4413 ."

نسبت به نماز بى اعتنا مباش و آن را سبک و ناچیز مشمار، همانا که پیامبر خدا هنگام وفات خود فرمود: هرکس نماز را سبک شمارد و یا مسکرات بنوشد از ـ امّت ـ من نیست و بر حوض کوثر وارد نخواهد شد.

*****

قال جعفربن محمد الصادق(علیه السلام): لاینال شفاعتنا من استخف الصلاه." حمد بن محمد بن خالد البرقی، المحاسن، ج 1، ص 80،"

شفاعت ما به کسی که نماز را سبک بشمارد، نمی رسد

*****

قال رسول الله( صلی الله علیه و آله و سلم ) من تهاون بصلاته من الرجال و النساء ابتلاه الله بخمس عشره خصله ... و کل عمل یعمله لا یؤجر علیه و لا یرتفع دعاؤه إلى السماء." بحار الانوار، 80/21."

هر کس به نمازش بی توجه باشد و در برابر اعمالش پاداش درخور نمی یابد، دعایش به آسمان راه نمی‏یابدو مشمول دعای خیر صالحین نخواهد بود.

*****

امام صادق(ع)فرمود: نماز گزاری که نمازش را سبک بشمارد وقتی از قبرش خارج شود خداوند ملکی را بر وی موّکل می‏گرداند که او را بر عرصه ی قیامت وارونه بر زمین می‏کشد و مردم به او نگاه می‏کنند و با شدت و سخت‏گیری مورد محاسبه قرار می‏گیرد." بحارالانوار، 80/22."

*****

امام صادق(علیه السلام) می‏فرمایند:إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فِی الصَّلَاهِ فَخَفَّفَ صَلَاتَهُ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لِمَلَائِکَتِهِ أَمَا تَرَوْنَ إِلَى عَبْدِی کَأَنَّهُ یَرَى أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِیَدِ غَیْرِی أَمَا یَعْلَمُ أَنَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِیَدِی (شیخ کلینی، کافی، ج3، ص269، دارالحدیث، چاپ اول، قم،1429ق.)

وقتی بنده‏ای نماز خود را با عجله و شتاب به پایان می‏برد و آن را کوتاه می‏کند خدا به ملائکه می‏فرماید: آیا نمی‏بینید بندهی من چگونه نماز خود را کوتاه می‏کند گویا می‏پندارد که بر آوردن حوائجش به دست غیر من است (که اینگونه عجله می‏کند.) آیا نمی داند برآوردن حوائجش به دست من است.

*****

امام صادق ـ علیه السلام ـ در بیان معیاری برای شناسایی افرادی که با آن حضرت پیوند مکتبی دارند چنین می‏فرمایند: اِمتَحِنُوا شِیعَتَنا عِندَ مواقیت الصلوه کیف محافظتهم علیها.

( محمد بن الحسن الحر العاملی، وسایل الشیعه، ج4، ص 114، دار التراث العربی، بیروت، 1391 ق.)

شیعیان ما را از دقت آنان در انجام به موقع نمازها شناسایی کنید.

و اما معنای سبک شمردن نماز

فردی را درنظر بگیرید که غذای سالم، بسیار لذیذ و سرشار از مواد غنی پروتئینی را در مقوا و کارتنی بریزد و جلوی مهمان عزیزش قرار دهد. این رفتار در دیدگاه خردمندان چگونه است ؟! فرض کنید نمازگزاری که حمد و سوره را صحیح و زیبا بخواند اما لباسش کثیف و آلوده باشد. دهانش بوی سیر و پیاز بدهد و با این وضعیت با خدا به گفتگو و مناجات بپردازد! این کار تهاون است. به عبارت ساده تر نوعی توهین به شمار می آید.

نمونه هایی از سبک شمردن نماز

1-    1-  اینکه نمازگزار اهمیت و جایگاه نماز را نداند و برای دانستن آن وقت نگذارد و هزینه نکند.

2-    2-  بی توجهی به انجام فریضه نورانی نماز در اول وقت

3-    3-  این که نماز را تند بخوانیم و برای تمام کردن آن شتاب کنیم

مردی در حضور امیر المؤمنین(ع)نماز خود را با شتاب به جا می‏آورد. حضرت نگاهی به او کرده و فرمود: چند وقت است اینگونه نماز می‏خوانی؟ او گفت: مدت هاست. حضرت فرمود: مَثَل تو نزد خداوند مثل کلاغی است (که منقار بر زمین می‏کوبد. سجده تو خضوع در برابر خدا نیست. منقار به زمین کوبیدن است) اگر اینگونه بمیری بر غیر ملت و دین پیامبر اکرم، مرده‏ای. سپس حضرت در مورد کم گذاشتن در نماز فرمود: به درستی که دزدترین مردم کسی است که از نمازش بدزدد. "بحارالانوار، 84/242."

سریع خواندن نماز و تبدیل این عبادت به عادتی که همچون عمل ماشین نویسی بدون توجه به معانی و بدون رعایت خشوع و طمأنینه انجام گیرد از نشانه‏های دیگر بی توجهی به نماز است.
استاد شهید مرتضی مطهری در این باره می گوید:
"به اعتقاد روانشناسان:یک کار همین قدر که برای انسان عادت شد، دو خاصیّت متضاد در آن به وجود می‏آید. هر چه که بر عادت بودنش افزوده شود و تمرین انسان زیادتر گردد، کار، سهلتر و ساده‏تر انجام می‏شود). یک ماشین نویس که به ماشین نویسی عادت می‏کند، هر چه بیشتر عادت می‏کند، از توجهش کاسته می‏شود. یعنی از اینکه این عمل او یک عمل ارادی و از روی توجّه باشد کاسته می‏شود و به یک عمل غیر ارادی نزدیکتر می‏گردد. خاصیّت عادت این است. اینکه در اسلام به مسألهی نیّت تا این اندازه توجّه شده، برای جلوگیری از این است که عبادت‏ها آن چنان عادت نشود که به واسطه ی عادت، به یک کار طبیعی و غیر ارادی و غیر فکری و غیر هدفی و کار بدون توّجه که هدف درک نشود و فقط به پیکر عمل توجه گردد تبدیل شود.
این‏ها چیزهایی است که ما تنها در نماز اسلامی به دست می‏آوریم و متوّجه می‏شویم که بسیاری از برنامه‏های تربیتی به وسیله این عبادت و در پیکر این عبادت پیاده می‏شود، گذشته از اینکه خود این عمل، پرورش عشق و محبّت خدا و معنویّت در انسان است، که این روح عبادت است."( شهید مرتضی مطهری(ره)، تعلیم و تربیت در اسلام، ص197، قم انتشارات صدرا.)

4-   4-  با هر لباسی به نماز ایستادن و نماز خواندن

5-     5-به خاطر امور بی اهمیت از نماز کم گذاشتن و آن را به تاخیر انداختن

پیامبر اکرم(ص) خطاب به حضرت علی(ع)می‏فرمایند:
«فی تأخیرِها مِن غَیرِ عِلّهٍ غَضَبُ اللّه عزوجل»(بحار الانوار، ج2، ص154.)

      تأخیر نماز از اول وقت بدون دلیل، موجب غضب خداوند متعال می‏گردد.

برخی از مردان خدا توصیه می کردند به کار بگوییم نماز دارم نه به نماز بگوییم کار دارم! 

6-      6- قضا شدن مستمر نماز صبح و اهمیت ندادن به نماز صبح

7-     7- کوتاهی کردن در خواندن نمازهای قضا شده

8-     8- بی توجهی به یاد گرفتن احکام و آداب نماز که در بسیاری از موارد موجب اشتباه خواندن آن می شود.

9-     9-بی توجهی به فضا سازی برای ورود به نماز از قبیل بی مقدمه و بی توجه به اذان و اقامه و...شروع به نماز خواندن که یکی از عوامل مهم حواس پرتی در نماز هم می باشد.

در روایتی از پیامبر عزیز اسلام می خوانیم : ""کسی که وضوی نماز را تا وقت اذان به تأخیر اندازد او به نماز بی اعتنایی کرده است."" آری کسی که به کاری اهمیت می‏دهد، قبل از رسیدن وقت آن، مقدمات آن را فراهم می‏کند. کدام ملاقات و میهمانی است که وقت آن فرا رسیده باشد و ما هنوز در فکر پوشیدن لباس و یا آماده کردن شرایط آن باشیم؟!

بی توجه به آداب نماز به هنگامی که تنها و در خلوت نماز می خوانیم.(گویا برخی نمازخوانی را وسیله خودنمایی و اشتهار به دین داری می دانند. پناه بر خدا از نفس شیطانی و خود شیطان)

پیامبر اکرم (ص) در روایتی چنین می‏فرماید: «من احسن صَلَوتَهُ حین یَراهُ النّاسُ و أَساءَها حینَ یَخلُوا فتلک استهانهٌ»(محدث نورى، مستدرک الوسائل، ج3، 26، مؤسسه آل البیت علیهم السلام قم، 1408 ه.ق.) یعنی: «آن کس که در مقابل مردم با دقت نماز بخواند و در خلوت بدون دقت نماز گزارد به نماز بی اعتنایی کرده است».

10-با وجود نزدیک بودن مسجد و نماز جماعت ، نماز را درخانه و تنها بخوانیم.

11- شما هم با توجه به روایات می توانید بر این فهرست بیفزایید .