اوقات فراغت دانش آموزان فرصتی برای فرهنگ سازی اقامه نماز
هر سال با پایان یافتن سال تحصیلی و برنامه های رسمی مدرسه و دانشگاه مساله ی تامین برنامه برای بهینه سازی اوقات فراغت قریب به 16 میلیون دانش آموز و دانشجو یکی از دغدغه های مهم جامعه از نهاد خانواده و سازمان های رسمی مرتبط و مستقیم و نهادها و دستگاههای دیگر محسوب می شود و برای بسیاری از خانواده ها تعطیلی سه ماهه تابستان و فراغت از تحصیل و تلاش های رسمی سیستم آموزشی و پرورشی با نگرانی همراه است. و همین موضوع نقش اساسی و موثر خانواده در برنامه ریزی درست برای بهره مندی از این فرصت و آماده کردن فرزندان برای برخورداری از تعطیلاتی همراه با نشاط و کوشش مستمر را روشن می سازد.
به نظر می رسد علیرغم بسیج بیش از بیست و پنج دستگاه رسمی و غیر رسمی از قبیل وزارت آموزش و پرورش و برخی سازمانها و معاونت ها تابع آن ، وزارتین علوم و درمان و بهداشت و درمان ،کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان،سازمان هلال احمر، سازمان بسیج دانش آموزی،کمیته امداد، بهزیستی، میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی ،نیروی انتظامی ،سازمان فنی و حرفه ای ،ستاد عالی کانون های فرهنگی و هنری و... برای سامان دادن این امر بسیار مهم،نقش محوری را به ویژه در دو دوره دبستان و متوسطه اول خانواده هابر عهده دارند. و البته آن طور که شایسته است از سوی رسانه ها به ویژه رسانه ملی به نقش محوری و بنیادی والدین و خانواده نمی پردازند. در بسیاری از برنامه ها تنها به گزارش های سطحی و اعلام ها بسنده می شود که این موضوع ریشه در ضعف برنامه ریزی و سیاست گذاری ستاد اجرایی اوقات فراغت دارد.و شاید هم نوع نگاه برنامه محوری و مدیریت از بالا به پایین حاکم باشد و به هرحال این گونه نگرش ها به اوقات فراغت منجر به فعالیت فرهنگی اثر بخش نمی گردد و خانواده ها از آن به برنامه ها و فعالیت های باری به هرجهت تعبیر می کنند و در نگاه ناظر بیرونی به عنوان فعالیت های سرگرم کننده ، خنثی و یا کم اثر از آن یاد می شود . به راستی چرا در نشست های کارشناسی از حضور خودِ جوانان استفاده نمی شود و یا کم استفاده می شود و یا چرا از والدین آگاه برای مشورت و ارائه دیدگاهها به صورت مستمردر این گونه کارگروهها و جلسات کارشناسی استفاده نمی شود . بی شک مشارکت فعالانه و غیر تشریفاتی ذینفعان در برنامه هایی که برای خودشان است تاثیر قابل توجهی در انتخاب نوع فعالیت ها و انگیزه مندی خواهد داشت . و اما نقش و رسالت خانواده از آن جهت اهمیت دارد که نگاه مثبت و عالمانه والدین به این مقوله و ضرورت برنامه ریزی حساب شده و به دور از افراط و تفریط در انگیزه مندی و همراه سازی دانش آموزان و ترغیب آنان در استفاده از برنامه ها و فعالیت های فرهنگی ،مذهبی، مهارتی و حرفه ای بسیار مهم است. نیک می دانیم که آموزه ها ی گوناگون در برنامه های غیر رسمی سریعتر و عمیق تر در روح و اندیشه انسان تاثیر می گذارد چرا که بر اساس عزم و اراده آزاد صورت می گیرد و از آنجا که یکی ازکاربردهای اوقات فراغت یادگیری مشارکت های اجتماعی و انتقال احساس همراهی و همدلی از طریق حضور کودکان و نوجوانان در گروهها ی همسال وغیر همسال است. به خوبی این مفاهیم از طریق مشاهده و همکاری عملی در مساجد و اماکن زیارتی و حضور در نماز جماعت و هیئت ها و دوره های قـرآن قابل انتقال است.بنابر این والدین با در نظر گرفتن اولویت های شناختی و احساسی و پرورشی فرزندان و تلاش در جهت ترمیم کاستی های مذهبی فرزندان و یا ارتقاء و رشد آن برای حضور خانوادگی در نمازهای جماعت و برنامه های فرهنگی مسجد محله عملا مفاهیم دینی تعاون و همکاری و همدردی و همدلی اجتماعی را به آنان منتقل کنند.و یکی از مهمترین توصیه های کارشناسی به خانواده ها و دستگاههای مجری برنامه های اوقات فراغت آن است که از برگزاری کلاس ها و دوره های آموزشی صرفا نظری و کلاسیک نماز شناسی و معارف نماز خودداری شود.
و از انجا که بسیاری از مسافرت ها ی خانوادگی و همچنین اردوهای فرهنگی، زیارتی و تفریحی مدارس در تابستان انجام می شود سفر را می توان به کلاسی عملی و کاربردی برای پرورش حس خلاقیت و برانگیختن فطرت مذهبی دانش آموزان تبدیل کرد.علاوه بر برنامه ریزی برای اقامه نماز اول وقت و انجام آن به جماعت و پخش نماهنگ ها و فیلم های داستانی به برگزاری مسابقات کوتاه مدت نعمت شماری و رابطه هدیه ها و سپاسگزاری در میانه راه و انجام مسابقه خاطره نویسی ، فیلم کوتاه موبایلی،عکاسی و نقاشی در پایان اردو و سفر با عناوینی از قبیل: بهترین چیزی که دیده اند، بهترین کاری که انجام داده اند، ویژه گی های بهترین دوستی که پیدا کرده اند ، بهترین نماز جماعت که در سفر برگزار شد و.... عملا شیوه بحث و گفتگو و بارش فکری و تامل در پدیده ها را به آنان آموخت.
و اما برنامه ریزی برای اوقات فراغت دانش آموزان دوره دوم متوسطه از سوی خانواده ها و حتی سازمان های ذیربط ظرافت های خاصی دارد و به سادگی و آسانی امکان پذیر نیست. معاونت فرهنگی و پژوهشی آموزش و پرورش و معاونت فرهنگی وزارت علوم ،تحقیقات و فن آوری به عنوان دستگاههای اصلی که بیشترین و بهترین شناخت و درک را از جوانان دارند با تشکیل کارگروههای علمی و اجرایی نیازها و خلا های موجود را در اختیار دستگاههای مشارکت کننده قرار دهد و با بیان این تک جمله که ما متولی آوقات فراغت جوانان نیستم از خود رفع تکلیف و مسئوولیت نکنند. پیشنهاد نویسنده برای فرهنگ سازی اقامه نمازدر بخش جوان کشور فعال کردن بخش های حرفه آموزی و مهارتی و گروههای جهادی در بخش های مورد علاقه جوانان با پیوست نماز است.در این فعالیت آزاد و داوطلبانه ارائه برنامه برای فعالیت های فرهنگی در متن و حاشیه اردو و فراهم آوردن سازو کارهای لازم برای اجرای حد اکثری لازم و ضروری است .و حساسیت کار متولیان امردر سازمان فنی و حرفه ای و قرارگاههای سپاه و وزارت جهاد کشوری خودرا نشان می دهد و پرسش پیش آمده آن است که این دستگاهها برای فرهنگ سازی اقامه نماز هنرجویان و داوطلبان چه برنامه مدونی را تعریف کرده اند؟! برنامه هرچه که باشدنکته کلیدی آن است که در اجرای برنامه فرهنگ سازی اقامه نماز مراقبتی ویژه لازم است تا حضور افراد جنبه فرمایشی و تشریفاتی و اجباری به خود نگیرد و از ریا و نفاق پروری به دور باشد.چنانچه برنامه ریزان اردو بتوانند هنرمندانه فقط و فقط برنامه نمازهای جماعت را به خوبی و به دور از حاشیه های طولانی تر از متن برگزار کنند می توان در پایان اردو شاهد نگرش و بینش مثبتی از سوی جوانان نسبت به نماز باشیم. و آثار دراز مدت آن را در سبک زندگی جوانان شرکت کننده در اردوببینیم. ان شاء الله
سید محمد عبداللهی
11/3/94
