فهم جان

گـل خـندان کـه نخندد چه کند

عــلم ازمـشک نـبندد چـه کند
مـاه تـابـان بـه جز از خوبی و ناز

چـه نـماید چـه پسندید چه کند
آفـتـاب ار نـدهد تـابش و نـور

پس بـدین نـادره گنـبد چه کند

گاه برای این که علاقه‌ و جدیت ما به نماز بیشتر شود؟ تذکر دل می‌خواهیم، استدلال‌ها را بسیار خوانده و می‌دانیم؟  

نخست باید ضرورت و اهمیت و فایده نماز را با دل و جان فهم کنیم. و مرتب دل را به قول عرفا با آن درگیر کنیم.

حرف دل چیست حرف دل این است که منشأ میل و اشتیاق  به ملاقات و گفتگو با هر کسی، میزان و محبت و عشق است و البته این عشق و محبت نیز با شناخت و معرفت حاصل می‌گردد. و هرچه از کمال و جمال و خوبی های یار بیشتر بدانیم عطش اشتیاق ما برای رسیدن به او بیشتر خواهد شود.

 از سویی دیگرقانون و نظام آفرینش این است که آدمی‌ ، با بدنی مادی در این دنیا زندگی می‌کند، اما با تمام وجود خود راهی سرایی دیگر برای ملاقات با آفریدگار خویش می‌باشد .و سرای طبیعت منزلگاهی ماندگار و جاودانه اش نیست.

پر واضح است که آدمی در این دنیا نیازهایی دارد که رسیدن به آنها برایش لذت هم دارد، چرا که نیاز فقر است و انسان عاشق کمال و دوست ندارد در فقر بماند. از این رو ناخودآگاه به دنیای مادی، گذرا و فانی دل می‌بندد چنین می پندارد که از این ذهگذر می تواند از جاده فقر و نیاز عبور کرده و غنی و بی نیاز گردد و به کمال برسد. گاه این دلبستگی‌ها و ودست و پا زدن ها و تکاپوها در این عبوراز مسیر زندگی مادی به حدی می‌رسد که مقصد ومقصود وحبیب و محبوب را فراموش می‌کند، چه رسد به قول و قرارها با معشوق حقیقی را.

الف – اینجاست که انسان نیاز به یادآوری دارد؛ نیاز دارد لحظاتی دنیا و جلوه ها و جلوه گری هایش را کنار بگذارد و با محبوب دیدار کرده و به راز و نیاز با او بپردازد؛ بنابراین نماز را برای توجه به محبوب و یادآوری مقصد و مقصود فراموش شده قرار داد و فرمود: گرفتاری ها و لذت‌ها و رنج های تو در این حیات مادی بسیار است، اما فراموش نکنی که هیچ موجودی در این عالم، نه «إله» و «معبود» توست و نه «ربّ» و صاحب اختیار و تربیت کننده‌ی توست؛ پس برای این که به یاد من باشی و مرا فراموش نکنی، نماز بخوان:

«إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِی وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِکْرِی» (طه، 14)

ترجمه: به یقین این منم خداى یکتا که جز من معبودى نیست، پس مرا پرستش کن و نماز را به یاد من برپا دار.

ب – وقتی انسان "الله" که إله و ربّ اوست را فراموش می‌کند، دچار خود نگری می‌گردد، به گونه‌ای که خودش را همه کاره و مؤثر در وجود می‌بیند، خودش را محور می‌انگارد ... و خلاصه دچار نوعی تکبر و خودبزرگ‌بینی نیز می‌شود، از این رو اغلب نظر خودش را از علم و حکمت الهی برتر می‌بیند و میل خودش را به امر او ترجیح می‌دهد. و تنها عبادتی که این تکبر را می‌شکند، نماز است. لذا بانوی اسلام حضرت فاطمه علیهاالسلام در خطبه فدک و بیان فلسفه برخی از احکام فرمودند:

«فَجَعَلَ اللَّهُ الْایمانَ تَطْهیراً لَکُمْ مِنَ الشِّرْکِ، وَ الصَّلاةَ تَنْزیهاً لَکُمْ عَنِ الْکِبْرِ»

ترجمه: پس خداوند، ایمان را براى پاک کردن شما از شرک، و نماز را براى پاک نمودن شما از تکبّر قرار داد.

ج – خواهنده عرصه کمال و وصال معشوق باید بداند دنیای مادی، پست‌ترین مرتبه‌ی وجود است. وقتی انسان به دنیا و چیزی حقیر و کوچک مشغول و سرگرم شد و از سرای دیگر(مرتبه عالی حیات انسانی) ودیدار و ارتباط با محبوب غافل شد، مرتبه وجودی خودش نیز به همین اندازه پایین می‌آید و کوچک و کوچکتر می شود. از این رو هر از چندگاهی از این کارگاه کوچک که مثل زندان است، باید بیرون بیاید، با دیگران و مراتب بالاتر ارتباط برقرار کند تا خود نیز رشد یابد، لذا فرمود: «ألصَّلاة مِعرَاجُ المُؤمِن»، یعنی نماز وسیله صعود بالا رفتن مؤمن به مرحله کمال است. پس انسان اگر عاشق رشد و کمال حقیقی «نه مجازی» شد، عاشق نماز نیز می‌شود. چون نماز بهترین و عالی ترین وسیله این ارتباط و ملاقات است.

در قرآن کریم می‌فرماید، انسان گناهکار وقتی می‌میرد و حقیقت خود و عالم هستی و آن چه انکار یا حتی مسخره‌اش می‌کرد را مشاهده می‌کند، به خدا التماس می‌کند که او را برگرداند تا عمل صالح انجام دهد:

«حَتَّى إِذَا جَاء أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُون » (المؤمنون، 99)

ترجمه: تا آنگاه که مرگ یکى از ایشان فرا رسد، مى‏گوید: پروردگارا مرا بازگردانید.

از برخی اهل دل چنین گزارش شده  است: (از آن جهت که خواب شبیه و نوعی مرگ است) صبح که از خواب بیدار می‌شدند، ابتدا  آیه بالا را تلاوت می‌کردند و سپس می‌گفتند: خب، حالا خدا دعایت را مستجاب کرد و تو را برگرداند، بسم الله، ببین چه می‌کنی؟

وبرخی دیگر از اهل دل نیز در خانه‌ی خود (قدیم‌ها رسم بود) قبری حفر کرده بودند و گاه در آن می‌خوابیدند و این آیه را تلاوت می‌کردند و سپس بلند شده و بیرون می‌آمدند و به خود می‌گفتند: فکر کن مُردی، دعایت مستجاب شد و بازگشتی. [چرا که مرگ دم به دم است، چنان چه روزها و حتی لحاظ گذشته ما مُرده است – پس حال که زنده‌ایم، گویا بازگشت داده شده‌ایم]

حال این حکایت ماست و یا باید درس ما باشد؛ هر کسی دوست دارد با قدرت برتر ملاقات و گفتگو داشته باشد و اگر شد رفاقت و صمیمت نیز داشته باشد. همه تلاش ما در زندگی برای این است که به کمالی برسیم و به آن متصل گردیم. در این عالم کسی نیست که آرزوی دیدار و گفتگو با معشوق و محبوب را نداشته باشد و اگر محبوب او مقام والایی داشت، اجازه ورود، حضور و ملاقات و گفتگو با او را برای خود موفقیتی بزرگ می‌داند و اگر این گفتگو با صمیمت و برقراری دوستی شد که دیگر اوج موفقیت است.

حال خداوند کریم می‌فرماید: نگران مباش، ملاقات تو با من فقط به آخرت موکول نشده است، تو و همه عالم آفریده من، دست پرورده من، روزی خور من و خلاصه فقیر درگاه من‌ هستید و همه در محضر من حاضر هستید – در من فراموشی راه ندارد، اما تو گاه و بیگاه مرا فراموش می‌کنی.

اما، اگر عشقِ ملاقات و گفتگوی با من را داری، بیا نماز بخوان و من حداقلِ این ارتباط را بر تو واجب کردم آن هم هر از چندگاهی، بلکه روزانه پنج مرتبه؛ تا اگر از روی عشق و محبت و میل نیامدی، به خاطر وجوبش بیایی. لذا به محض آن که صدای «اذان» را شنیدی، یعنی من به تو «اجازه ورود برای حضور» داده‌ام. اجازه داده‌ام که بیایی با من سخن بگویی؛ پس چرا علاقه‌ای نشان نمی‌دهی و با سر نمی‌دوی؟ چرا این ملاقات برایت سخت شده است؟! چه چیزی از من به تو نزدیک‌تر و از من نزد تو محبوب‌تر است که اشتغال به آن تو را از یاد من غافل می‌کند؟! وقتی می‌گویم بیا و سجده کن، چه چیزی تو را باز می‌دارد؟! خود را والاتر از مخاطبین این امر می‌دانی، یا این که استکبار و تکبر مانع تو می‌شود؟ به ابلیس نیز همین را فرمود:

«قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنتَ مِنَ الْعَالِینَ » (صاد، 75)

ترجمه: فرمود اى ابلیس چه چیز تو را مانع شد که براى چیزى که به دستان قدرت خویش خلق کردم سجده آورى آیا تکبر نمودى یا از [جمله] برترى‏جویانى (متکبرین)؟

حال حدیث حضرت صدیقه کبرا را مجدد بخوانیم که فرمود: « و نماز را براى پاک نمودن شما از تکبّر قرار داد » و توجه داشته باشیم که ترک نماز یا اهمال در آن از تکبر و کاری ابلیسی است.

د – پس اگر سعی کنیم که شناخت و ایمان‌مان به الله جلّ جلاله بیشتر و کامل‌تر گردد، محبت‌ مان نیز تشدید گردیده و عاشق نماز و سایر عبادات می‌گردیم و دائماً مترصدیم تا اجازه ورود «اذان» برسد و ما در محضرش حاضر و به موهبت همنشینی با حضرت یارانسانی الهی شویم.

« قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوحَى إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن کَانَ یَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا » (الکهف، 110)

ترجمه: بگو: جز این نیست که من بشرى مثل شما هستم [با این تفاوت‏] که به من وحى مى ‏شود که خداى شما خدایى یگانه است. پس هر کس به لقاى پروردگارش امید دارد باید عمل شایسته کند و کسى را در عبادت پروردگارش شریک نسازد.

تفاوت نمازِ باتوجه و نماز غافلانه

یکى از راه هایى که براى درمان این مشکل وجود دارد تفکر و تأمل درباره فواید توجه و حضور قلب در نماز، و ضررهاى ناشى از غفلت و بى توجهى در نماز است؛ چرا که اگر انسان باور کند انجام کارى برایش مفید است و ترک آن موجب ضررهاى بزرگ و فراوانى براى وى خواهد شد، آن گاه به طور جدى در صدد انجام آن بر مى‌آید و به آن اهتمام مىورزد. واقعیت این است که ما به فواید اهتمام به نماز و ضررهاى ناشى از عدم توجه به آن «باور» و «ایمان» نداریم. «علم» داریم اما «ایمان» نداریم. منکر این فواید و ضررها نیستیم و اگر از ما در باره آنها سؤال کنند، به آنها معترفیم، اما مراتب ایمان و باورمان نسبت به آنها بسیار ضعیف و کم رنگ است. به همین سبب است که از علممان نتیجه عملى نمى‌گیریم و آن علم تأثیرى در عمل ما نمى‌گذارد. از این رو مناسب است در فرصت هایى، چند دقیقه قبل از نماز در باره اهمیت نماز و این‌که توجه و حضور قلب در نماز تا چه حد مى‌تواند ارزش عمل ما را بالا ببرد تأمل کنیم. البته این مسأله به مقدار معرفت ما نیز بستگى دارد. در هر حال، باید این مسأله را در نظر بگیریم که تفاوت نماز باتوجه با نمازِ بى توجه، یک تفاوت عددى و محدود، مثلاً تفاوت پنجاه با هزار نیست. تفاوت نمازِ باتوجه با نمازِ بى توجه از زمین تا آسمان است. حتّى فاصله نماز کم توجه با نمازى که توجه آن بیشتر است از تصور بیرون است. تفاوت نمازهایى که ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین مى‌خوانند با نمازهاى ما، با یک عدد ریاضى قابل بیان نیست که مثلاً بگوییم نماز ما یک هزارم یا یک میلیونیم یا یک میلیاردیم نماز آنها ثواب دارد؛ بلکه تفاوت به حدى است که اصلاً مقایسه غلط است. ما باید در این مسأله تأمل کنیم که مى‌توانیم ارزش عملمان را تا چه حد بالا ببریم و در حال حاضر به چه ارزش کمى قانع شده ایم!

نماز، ملاقات با خدا                

اولین و آخرین خواسته ی فطرت، دستیابی به امنیت ملاقات با خدا است؛ خواسته ای که عدم امنیت و اضطراب ناشی از تمدن امروزین را حل می کند. کسی که برای دیدار با خدا اهمیت قایل است، از نماز به عنوان نوعی ملاقات با خدا، محافظت می نماید. مثلاً کسی که اندیشه ی جنگ دارد، دوره ی آموزشی را با علاقه و دقت می گذراند. آیه ی: «و لو ارادوا الخروج لاعدوا له عده ولکن کره الله انبعاثهم فثبطهم و قیل اقعدوا مع القاعدین »، می گوید اینان اگر اندیشه ی خروج برای جنگ داشتند، حتما مقدماتی برای آن فراهم می ساختند. بنابراین، بین نماز و جهاد تفاوتی نیست. همان گونه که برای جهادگر آموزش و تمرین جاذبه دارد، برای نمازگزاری هم که معتقد به معاد و ملاقات است، چنین جاذبه ای وجود دارد و مرگ را شیرین می داند. نماز و مرگ، هردو دیدار خداست. کسی که نماز برای او بهشت است، مرگ هم برای او بهشت است  .  

نماز امری مهم وجدی‌ است

در روایت آمده که می شود بچه را برای نماز بطورخفیف بزنند، چگونه این امر امکان دارد؟

معنای روایت این است که گاهی پدرومادر، تشری، خشمی یا ناراحتی‌ نشان بدهند که فرزند متوجه بدی کار بشود. مثلاً زمانی که ماشین بکس باد کرده باید هلش بدهند تا روشن شود، معنایش این نیست که او را بکسل کنند، باید ماشین را روشن کنند.

نماز امری مهم وجدی‌ است. واقعاً برای پدر، تعطیل نماز فرزند باید مصیبت باشد و آن چنان برایش سخت بگذرد گو اینکه اولادش از دنیا رفته است، در این حالت اگر یک دستی به بچه بزند، او برای یک عمر ساخته می‌شود، یعنی در کنار یک عالَم محبت و نوازش، یک لحظه زدن، مثل برق تأثیر عظیم می گذارد. خدا رحمت کند سعدی را. او شخصیت بزرگی در علوم انسانی است. هرجایی در علوم انسانی، بوسیله سعدی محاصره شده است. هر جا بروید می‌بینید او جلوتر است!

گاهی به لطف گوی که سلطان مْلک را در گفتگوی خلق بباید تحملی

گاهی درشت گوی که صد کوزة نبات گه گه چنان به کار نیاید که حنظلی

تنبیه وتأدیب، به عنوان سلب اختیار، مجبور و وادار کردن نیست. به معنای روشن کردن موتور ماشین است، انبیاء ‌آمده اند تا موتور خاموش انسان را روشن کنند. آنها نیامده اند که کسی را بکسل کنند وببرند. در تربیت روشن شدن موتورمطرح است وتربیت خیلی مهم‌تر از تعلیم است.

ایمان به غیب، مقدمه‌ی نماز

»اَلَّذِینَ یُؤمِنُونَ بِالغَیبِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلَوه وَ مِمَّا رَزَقنَاهُم یُنفِقُونَ »:"آن‌هایی که به غیب ایمان دارند و نماز را به جای می‌آورند و از آنچه روزیشان کردیم انفاق می کنند"ایمان به غیب چیست و نقش نماز در آن چگونه است؟

غیب مقابل شُهود است. شهود آن چیزی است که انسان مشاهده و درک می‌کند. ایمان به غیب زمانی حاصل می‌شود که انسان کوچکی حیات دنیا را درک کرده و قدرت الهی را بالاتر ببیند، گفتیم که انسان در عالم طبیعت مثل نهال درگلدان است. اگر کسی ایمانش فقط به داخل گلدان محدود شود، احساس تنگنا نکرده و راضی خواهد بود. اما اگر به این نتیجه رسید که حیاتی بالاتر وجود دارد، به معرفتی بالا تر دست یافته در جهت آن تلاش و حرکت خواهد کرد.

(آیت الله حائری شیرازی)

فکر بهبود خود ای دل زره دیگر کن

درد عاشق نشود به، ز مداوای حکیم

اندیشمندان و دلسوزان حوزه علوم انسانی بر این باورند که در نظام مدرنیته و دنیای امروزبشریت در معرض دو بحران قرارگرفته است که اورا تهدید می کند.

1-  بحران هویت(identity)  (من کی ام!؟؟؟)

پس از شتاب خیره کننده در اومانیسم همچنان بشر متجدد به دنبال پاسخ به پرسش هایی است که هرگز از آن رهایی ندارد؟انسان متجدد و نوگرای خود محور و در عین حال کمال طلب نتواست خود را در کمال و لذت محدود و ثبات ناپذیر خود ساخته اقناع و ارضاء کند.و همچنان سوالات بنیادین هستی اورا به چالشی بزرگ کشانده است.

سوالاتی که جلال الدین محمد بلخی مشهور به ملای رومی(مولانا) در غزلیات شمس به خوبی آن را مطرح کرده است.

روزها فکر من اینست و همه شب سخنم
که چرا غافل از احوال دل خویشتنم
از کجا مده ام آمدنم بهر چه بود؟
به کجا می روم؟ آخر ننمایی وطنم
مانده ام سخت عجب کز چه سبب ساخت مرا
یا چه بوده ست مراد وی از این ساختنم
جان که از عالم علوی ست، یقین می دانم
رخت خود باز برآنم که همانجا فکنم
مرغ باغ ملکوتم نیم از عالم خاک
دوسه روزی قفسی ساخته اند از بدنم
ای خوش آن روز که پرواز کنم تا بر دوست
به هوای سر کویش پرو بالی بزنم
کیست در گوش که او می شنود آوازم؟
یا چه جهان است، نگویی، که منش پیرهنم؟
تا به تحقیق مرا منزل و ره ننمایی
یک دم آرام نگیرم نفسی دم نزنم
می وصلم بچشان، تا در زندان ابد
از سر عربده مستانه به هم در شکنم
من به خود نامدم اینجا که به خود باز روم
آنکه آورد مرا باز برد در وطنم
تو مپندار که من شعر به خود می گویم
تا که هوشیارم و بیدار یکی دم نزنم
شمس تبریز، اگر روی به من بنمایی
ولله این قالب مردار به هم درشکنم

2- بحران اضطراب وتنیدگی درونی( استرس)

تجربیات و مشاهدات میدانی به روشنی گواه آن است که به موازات گسترش ابزارها و امکانات رفاهی و برخورداری از ماشین های گوناگون آسایشی و راحتی ،حلقه مفقوده زندگی آرامش است که متاسفانه مدرنیته با لطایف الحیل و فریبکارانه آن را به غارت برده است و جهان معاصر لخت و عریان از لباس  خوشبختی آرامش است.و جالب این که خود نیز به گم کردن عمدی این موهبت بی بدیل آفریدگار هستی اعتراف می کند.

و برای آن روش درمانی نیز پیشنهاد می کند . ایجاد و گسترش معنویت های عاری از خداوند هستی آفرین ،مدیر و مدبر یکی از همین روش های درمانی است.

بسته های پیشنهادی

الف – روش های مقطعی و گذرا و مادی(اومانیستی و بشر ساخته)

همانطور که اشاره شد روشی که متجددین با عنوان عرفان های دروغین و... ارائه می کنند در واقع  داروهای جایگزین و بدلی و مشابه است که به صورت موقت آثار درد را پنهان می کنند اما هیچ معالجه اساسی به عمل نمی آورند. اینان پیرو خود را از چاهی در اورده و به چاهی هولناک دیگر می افکنند.

باید پای صحبت این پیروان به مقصد نرسیده و گمشده بنشینیم تا این سطور بر جان بنشیند.

ب – روش ثابت و پایدار و کاربردی

بسته پیشنهادی اسلام برای حل و برون رفت از بحران هویت و تنیدگی در یک برنامه مستمر و دائمی و دارای چارچوب کاربردی نماز و نیایش است.

کار بست این بسته آثار قطعی و حتمی داشته و به طور ریشه ای مشکل را حل می کند . و علاوه بسیار آسان و عملی بوده و از تبعات و پیامدهای سوء روش های بشر ساخته نیز در امان است . چرا که بسته درمانی از سوی آفریدگار انسان که کمال بی نهایت است ارائه شده است.

در نماز هویت (چیستی و کیستی) انسان آن گونه که هست و باید باشد را به او نشان می دهد.جایگاه انسان در عالم خلق ، نسبت و رابطه ی او با آفریدگارتبیین می شود.

از جملات ،الله اکبر،بسم الله،رحمن،رحیم،رب العالمین، الحمد لله رب العالمین چه درک و فهمی دارید؟

در نماز جایگاه نهایی انسان برای ما تبیین می شود.مالک یوم الدین

از چه راهی باید برویم. اهدنا الصراط المستقیم

همراهان و رهزنان انسان در این مسیر معرفی می شوند .

بالانس زندگی انسان را در تنیدگی زندگی او با یاد خود در همه ابعاد زندگی می داند

الا بذکرالله تطمئن القلوب

و نمونه کامل و بارز و مستمر یاد خدا را اقامه معنا دار نماز معرفی می کند.

اقم الصلاه لذکری

روش رفتاری پیامبرخدا صلوات الله علیه به عنوان الگوی زندگی سالم نشان دهنده درمانگری از طریق نماز است.

در روایات آمده است که هر وقت پیامبراز فشارها ی روزانه  خسته مى‏شد و بدن مبارکش در فشار قرار مى‏گرفت، براى رفع خستگى نه چاى مى‏خورد، نه میوه میل مى‏کرد، و نه مى‏خوابید؛ بلکه وقتى خیلى خسته مى‏شد بلال حبشى  را صدا مى‏کرد و اگر بلال در مجلس نبود به دنبالش مى‏فرستاد و به او مى‏فرمود:

«ارحنا یا بلال» (ای بلال، ما را با بانگ نماز خود آسوده کن)

اسرار نماز-قرائتی-صوتی

هین سخن تازه بگو تا دو جهان تازه شود

********

علاّمه سیّد محمّد حسین طباطبائى(ره) :
کُرُبن معتقد بود که در دنیا یگانه مذهب زنده و اصیل که نمرده است مذهب شیعه است. روزى به هانرى کربن گفتم : در دین مقدّس اسلام تمام زمینها و مکانها بدون استثناء محل عبادت است ، اگر فردى بخواهد نماز یا قرآن بخواند یا سجده کند یا دعا کند در هر جا مى تواند، بنابراین اگر فردى از مسیحیان در وقتى از اوقات حالى پیدا کرد مثلاً در نیمه شب در خوابگاه منزل خود است و خواست خدا را بخواند چه مى کند؟ او باید صبر کند تا روز یکشنبه ، کلیسا را باز کنند، این معنى قطع رابطه بنده است با خدا.
در پاسخ گفت : بلى این اشکال در مذهب مسیحیت هست .
همچنین روزى به کربن گفتم : اگر در دین مقدس اسلام ، انسان حاجتمند حالى پیدا کند، طبق همان حال و حاجت خدا را مى خواند امّا در دین مسیح ، خدا اسماء حسنى ندارد اگر شما مثلاً حالى پیدا کردید چه خواهید کرد؟! در پاسخ گفت : من در مناجاتهاى خود صحیفه مهدّویه علیه السّلام را مى خوانم . کربن کراراً صحیفه سجّادیه را مى خواند و گریه مى کرد

 **************************

سم الله الرحمن الرحیم

نماز از دیدگاه اندیشمندان دین

1- حضرت امام خمینى (ره) :

در اسلام از نماز هیچ فریضه اى بالاتر نیست . نماز پشتوانه ملت است . سیّد الشهداء در همان ظهر عاشورا که جنگ بود، و همه در معرض خطر بودند، وقتى یکى از اصحاب گفت که ظهر شده است فرمود که : یادم آوردید نماز را و خدا تو را از نماز گزاران حساب کند. و ایستاد در همان جا نماز خواند. نگفت که ما مى خواهیم جنگ بکنیم ، خیر، جنگ را براى نماز کردند. امیرالمؤ منین وقتى که یکى مسئله اى ، یک چیزى از او پرسیدند در همان بحبوحه جنگ ایستاد و جواب داد. حالا… من شمشیر براى این مى زنم . جنگ در اسلام یک چیزى نیست که خودش یک مطلبى باشد، یک چیزى باشد یک طرحى باشد. جنگ براى این است که آن زباله هایى که هستند آنهایى که مانع از پیاده شدن اسلام هستند، آنهایى که مانع از ترقى مسلمین هستند، آنها را از بین راه بردارند. مقصد این است که اسلام را پیاده کنند و با اسلام انسان درست کنند. نماز یک کارخانه انسان سازى است ، فحشا و منکر را نماز، نماز خوب فحشاء و منکر را از یک امتى بیرون مى کند(1)

2- مقام معظم رهبرى حضرت آیت ا… خامنه اى :

نماز و نیایش ، ارتباط صمیمانه اى است میان انسان و خدا، آفریده و آفریدگار. نماز، تسلابخش و آرامشگر دلهاى مضطرب و خسته و بستوه آمده و مایه صفاى باطن و روشنى روان است . پیمان و انگیزه تحرک و بسیج و آمادگى است ، در حالى صمیمانه و دور از رنگ و فریب ، براى نفى هر بدى و زشتى است و تدارک هر نیکوئى و زیبائى .

برنامه اى است براى بازیافتن و آگاه ساختن خویش ، و کوته سخن ، رابطه اى و استفاضه اى مداوم است . با سرچشمه و پدیده آورنده همه نیکى ها، یعنى خدا… یکى از عملهایى که سرشار از انگیزه یاد خداست و مى تواند انسان را یکسره غرق در یاد خدا کند، و مى تواند بیدار باش و به خویش آورنده باشد، و مى تواند همچون شاخص و علامتى ، رهروان راه خدا را بر روى خط مستقیم بدارد و از گیجى و گمى حفظ کند و مى تواند از لحظه اى غفلت زندگى آدمى مانع شود، نماز است .

انسان از لابلاى مشغولیتهاى فکرى که او را احاطه کرده است به ندرت مى تواند به خود و هدف زندگى و گذشت لحظات و ساعات و روزها بیندیشد چه بسا روزها که شب مى گردد و روزهاى دیگرى که آغاز مى شود. و هفته ها و ماهها که مى گذرد و انسان به آغاز و پایان آن توجه نمى یابد و گذشت زندگى و معنا یا بطالت آن را احساس نمى کند.

نماز یک زنگ بیدارى و یک هشدار در ساعات مختلف شبانه روز است . به انسان برنامه مى دهد و از او تعهد مى خواهد، به روز و شبش معنا مى دهد. و از گذشت لحظه ها حساب مى کشد. در آن هنگام که انسان مشغول و بى خبر از طى زمان و انقضاى عمر است او را مى خواند و به او مى فهماند که روزى گذشت و روزى آغاز شد.

باید فعالیت کنى مسئولیت بزرگترى بر عهده بگیرى و کار مهمترى انجام دهى به دلیل آن که بخشى از عمر، از فرصت عمل ، به سر آمد باید پیشتر تلاش کرد و بیشتر رفت زیرا هدف بزرگ است ، مگر تا فرصت از کف نرفته به آن دست یافت …[2]

3- حضرت آیت ا… اراکى(ره) :

« اِنَّ الصَّلاه عَمُودُ الدّین اِنْ قُبِلَتْ، قُبِلَ ماسِواها وَ اِنْ رُدَّتْ، رُدَّ ما سِواها. وَ هِىَ تَنهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْکَرِ .»

براى هر عضوى از اعضاى بدن وظیفه اى است ، در ابتدا که قیام و قعود و رکوع و سجود باشد که چهار تا بیشتر نیست . براى هر یک وظیفه است ، از فرق سر تا نوک پا، براى چشم ، براى گوش ، کف ، دستها، سر زانو، حتى نوک انگشتها، هم وظیفه و حکمى است . این چنین وظایف و احکامى در هیچ دین و مذهبى وجود ندارد. هیچ نیست و بالاتر از همه این اعضاء مغز و سر و مخ انسان است ، وقتى که مى گوید « إِیّاکَ نَعْبُدُ وَ اِیّاکَ نَسْتَعِینُ»[3]باید متوجه باشد که مقابل چه کسى ایستاده است . مقابل خانه اى ایستاده که خانه خداست . باید متوجه باشد که تمامى اعضاء از مغز سر تا نوک پا در عبادت او باشد. در بندگى او، خضوع و خشوع او باشد. و دست خضوع به طرفش دراز کنند… روح روان ، مغز سر و کلّه اش با آن خدایى که در مقابل خانه اش ایستاده است شفاهاً لب به لب دارد، صحبت مى کند. باید بفهمد که با چه کسى دارد حرف مى زند. اگر این کار را کرد مى شود: « تَنْهى عَنِ الْفَحشاءِ وَالْمُنکَر». اگر هر شبانه روز پنج بار اینکار را کرد مى شود: « تنهى عن الفحشاء و المنکر». به این خاطر گفته است :« ان قبلت قبل ماسواها و ان ردت ، ردّما سواها». همه اش نماز است ، نماز، نماز همه اش نماز، نماز، نماز است .[4]

4- علاّمه سیّد محمّد حسین طباطبائى(ره) :

کُرُبن معتقد بود که در دنیا یگانه مذهب زنده و اصیل که نمرده است مذهب شیعه است. روزى به هانرى کربن گفتم : در دین مقدّس اسلام تمام زمینها و مکانها بدون استثناء محل عبادت است ، اگر فردى بخواهد نماز یا قرآن بخواند یا سجده کند یا دعا کند در هر جا مى تواند، بنابراین اگر فردى از مسیحیان در وقتى از اوقات حالى پیدا کرد مثلاً در نیمه شب در خوابگاه منزل خود است و خواست خدا را بخواند چه مى کند؟ او باید صبر کند تا روز یکشنبه ، کلیسا را باز کنند، این معنى قطع رابطه بنده است با خدا.

در پاسخ گفت : بلى این اشکال در مذهب مسیحیت هست .

همچنین روزى به کربن گفتم : اگر در دین مقدس اسلام ، انسان حاجتمند حالى پیدا کند، طبق همان حال و حاجت خدا را مى خواند امّا در دین مسیح ، خدا اسماء حسنى ندارد اگر شما مثلاً حالى پیدا کردید چه خواهید کرد؟! در پاسخ گفت : من در مناجاتهاى خود صحیفه مهدّویه علیه السّلام را مى خوانم . کربن کراراً صحیفه سجّادیه را مى خواند و گریه مى کرد.[5]

5- مرحوم سیّد بن طاووس(ره) :

نماز ترا به این مى خواند در پیشگاه مالک زندگان و مردگان حضوریابى ، پس با دلى آکنده از رغبت ، و ضمیرى مالامال از شرف ، به نماز برخیز و هر کارى را که خدایتعالى تو را به اشتغال به آن معذور نمى دارد ترک کن ، چه اشتغال به چنان امورى مخالف با مولا و سبک شمردن فرمان او جل جلاله باشد و خطرى است سهمگین که از کیفر آن ایمن نمى توان بود. و مشنو که گویند به تاءخیر انداختن وقت نماز دشوار نیست. پس به نماز برخیز، با کمال اشتیاق ، با رغبتى از سر عشق ، و با عشقى به کمال ، در نماز به خداى حىّ هستى بخش ، روى سخن داشته باش و مقام خود را که بنده اى از یاد مبر، و از ستایش ذات پاکش کوتاهى مکن .[6]

6- شیخ الرئیس بوعلى سینا(ره) :

شیخ بو على سینا مى نویسد: من به خواندن دروس مشغول بودم و اقسام فلسفه را مجدداً مطالعه مى کردم در تمام این اوقات شبى را تا صبح نخوابیدم در روز هم جز به تحصیل علم به چیزى توجه نداشتم . و به همین طریق پیش مى رفتم تا حقیقت هر مسئله براى من مسلم مى شد و هرگاه من در مسئله اى حیران بودم و یا نمى توانستم قضیه را بفهمم به مسجد پناه مى بردم و نماز مى گذاردم و خالق کل را ستایش مى کردم و معمّاى من حل و مشکل برطرف مى شد. [7]

7- ابو حامد امام محمّد غزالى(ره) :

ظاهر نماز چون کالبد است و وى را حقیقتى است که آن روح نماز است .

ظاهر نماز: مانند طهارت تن و جامه و جاى پاک ایستادن و روى به قبله آوردن و چشم از جایگاه سجود فراتر بردن است این همه صورت نماز است و این صورت را حقیقتى است که آن روح نماز است . اگر اصل روح نباشد نماز همچون آدمى مرده باشد و کالبدى بى جان . اصل روح نماز، خشوع است و حاضر بودن دل در جمله نماز، که مقصود نماز راست داشتن دلست با حق تعالى ، و تازه کردن ذکر حق تعالى بر سبیل تعظیم ، چنان که حق تعالى گفت : « وَ اَقِمَ الصَّلوه لِذَکْرِى ، نماز بپاى دار براى یاد کرد مرا » [8]رسول خداصلّى اللّه علیه و آله فرمود :کسى که نصیب وى از نماز جز رنج و درماندگى نیست . و این آن است که به ظاهر نماز کند و به دل غافل ، و باز رسول خداصلّى اللّه علیه و آله رمود: که بسیار بنده بود که نماز کند و از نماز وى بیش از ده یک یا شش یک ننویسند و آن مقدار نویسند از نماز هر کسى که به دل در آن حاضر باشد. و فرمود: نماز چنان کن که کسى را وداع خواهى کرد یعنى خود را و هواى خود را وداع کن ، بلکه هر چه جز حق است آن را وداع کن و همگى خود به نماز ده ، و براى این بود که عایشه گوید که رسول خداصلّى اللّه علیه و آله با ما حدیث مى کردى و ما نیز با وى ، چون وقت نماز در آمد گفتى که هرگز ما را نشناخته است از مشغولى که بودى به عظمت حق تعالى !…[9]

8- حضرت آیت ا… بهاءالدینى(ره) :

نماز معراج است اگر انسان صادقانه باشد و حرفهایى را که در نماز مى زند دروغ نباشد، این نماز معراج است وقتى انسان مى گوید: « إِیّاکَ نَعْبُدُ وَ اِیّاکَ نَسْتَعِینُ » بنده هیچ موجودى غیر از خدا نیستم ، استعانت به غیر از خداى تعالى ندارم و در تمام حوایج ، علوم ، اقتصاد، سلامت و شفا، پناهگاه من خداى تعالى است . اگر انسان موجودى باشد که غیر خدا را عبادت نکند و به ما سوى الله استعانت نجوید، نماز معراج اوست . معارف اخلاق ، عبادات ، صوم و صلاه و حج ، براى این است که انسان به این مرحله برسد… این عروج و معراج اوست . ولى خدا باید توفیق دهد، تا کسى بتواند خود را به این مرحله برساند.

[1] . صحیفه نور، ج 12، ص 148?

[2] . از ژرفاى نماز، حضرت آیت ا… سیّد على الحسینى الخامنه اى ، رهبر معظم انقلاب ، ص 11 و 10 و 7?

[3] . سوره فاتحه ، آیه 5?

[4] . یادنامه آیت ا… العظمى اراکى ، ص 322?

[5] . مهر تابان ، ص 48?

[6] . کشف المحّجه ، سیّد بن طاووس ، ص 212?

[7] . زندگى ابوعلى سینا، ص 29 و 28

[8] . سوره طه ، آیه 14?

[9] . کیمیاى سعادت ، محمد غزالى ، ص 141 و 120?

@#@.. نماز معراج است ولى مؤ منى که راستگو باشد وقتى مى گوید: « إِیّاکَ نَعْبُدُ وَ اِیّاکَ نَسْتَعِینُ » دروغگو نباشد. اگر روزى صد مرتبه انسان این دروغها را بگوید به جاى این که صعود پیدا کند، سقوط مى کند. عروج نتیجه صداقت انسان است . اگر صادقانه گفت : « إِیّاکَ نَعْبُدُ » آن وقت منبع علم و حکمت و قدرت مى شود و تمام برکات الهى بر این موجود نازل مى شود ولى ورود به این مرتبه خیلى مشکل است و بدون توفیقات و تاءییدات الهى نمى توان آتشهاى دنیا را تحمّل کرد.[1]

9- آیت ا… شهید دکتر بهشتى(ره) :

این ایستادن و خم شدن ، این نشستن و به خاک افتادن ، و با هر یک کلماتى گفتن چه معنا دارد؟ در آن لحظه که آدمى به کمال و شکوه بى نهایت آفریدگار جهان مى اندیشد، سراپا شیفته آن مى شود، دل و جانش به خضوع و خشوع و فروتنى مى گراید، با آهنگ فطرت در برابر آن همه کمال و عظمت سر تعظیم فرود مى آورد، رکوع و سر به زمین مى ساید، سجود و زبان به ستایش مى گشاید، حمد و تسبیح .

و در آن لحظه که انسان خود را به کمک یک نیروى برتر از ماده نیازمند مى یابد، دل به سوى آفریدگار دانا و توانا و مهربان جهان مى آورد، راز و نیاز خود را با او در میان مى نهد و او را به کمک مى خواند، دعا این است نماز ما و نیایش روزانه ما، به سوى خدا، خداى یکتا، خداى پر مهر. نیایشى که هر فرازش ، بیانگر اصلى از اصول جهان بینى اسلام ، و هر حرکتش ، نمایشگر پیوند عمیق انسان اسلام با خداست . نیایشى که انسان را به سوى خدا، به سوى راه او، و به سوى رهبران او مى کشاند. او را به همه شایسته کاران روى زمین ، در طول تاریخ ، در گذشته و آینده و حال ، پیوند مى دهد. و صف او را از صف ستمگران و تبهکاران و گمراهان جدا مى سازد تا در راه راست خدا استوار بماند و به بیراهه نیفتد. اینک تو اى انسان جستجو گر عصر ما برخیز، برخیز تا با شور و نشاط، به نیایشى چنین زنده و سازنده بپردازیم ، و خود را از هر چه جز حق و حقیقت است پیراسته سازیم .[2]

10- دکتر على شریعتى :

نماز شدن انسان ، تلاش براى شدن و زنده ماندن ، نیایش خواستن است . خواستن انسانى است که از آنچه دارد خوشنود نیست . و در آنچه که هست رنج مى برد. اساسى ترین درسى که در نماز مى اندیشیم توحید در هستى است و طرد همه (شرکها) و (تفرقه ها) و نفى همه قدرتهاى دروغین ، غیر از خدا. اولین عبارتى که بر زبان مى آوریم در شروع ، اذان (الله اکبر) یعنى خدا بزرگتر است این بدین معنى است که خدا از همه قدرتها و ایده آلها بزرگتر است و باید به بزرگتر بودن خدا از همه توجه داشت . این ضربه محکمى است بر کسانى که ایده آلهائى را در مسیر غیر خدا شعار زندگى خویش قرار مى دهند و در آن خود را گم مى کنند. انقلابى راستین که با خدا و خلق میثاقى مقدّس بسته است از تزلزل در برابر خداوندان زر و زور و نیروهایشان منع مى کند. و یاد آور مى شود که هان فراموش نکن که خدا بزرگتر است و اگر در راه خدا قدم گذارى و براه خویش ایمان داشته باشى قدرت (فرعون ، قارون ، بلعم ) را در هم مى شکند و مى تواند تو را یارى کند. وقتى (لااله الاالله ) مى گوئیم بار دیگر همه خدایان دروغین را نفى مى کنیم . اله ، خداى غیر الله ، خداى غیر حقیقى ، پول مقام قدرت موقعیت اجتماعى و … همه و همه که در قالب هوسهاى پوچ گذاشته شوند و در راه خدا و اسلام نباشند اِله مى باشند.

این انقلابى ترین شعار اسلام است که در دل مجاهدین این همه شور و شوق آفریده است و هم مى آفریند که مایه رستگاریشان است .[3]

11- دکتر حداد عادل :

آیت ا… استاد مصباح یزدى براى بنده تعریف کردند که در سفر به فرانسه دوستان ایرانى ما در فرانسه صحبت از پرفسورى کردند که مسلمان شده بود و خانم او هم مسلمان بود. مسلمانى بسیار خوب و عامل به دستورات و احکام اسلام ، و عارف به حقایق اسلام . ملاقاتى داشتیم با این خانم و آقاى پروفسور، پرسیدم : چطور شد که مسلمان شدید؟ به شوخى گفتند: سؤ الهاى خصوصى مى کنید؛ و بعداً توضیح دادند که من سالها پیش در الجزایر مقیم بودم . فرانسویها در الجزایر زیاد بودند. یک روز در جاده عبور مى کردیم و در کنار جاده مزرعه اى بود، دیدم کسى رو به سمتى ایستاده و حرکاتى انجام مى دهد. من از مشاهده این حرکات کنجکاو شدم و از دیگران پرسیدم که این حرکات چیست ؟ گفتند که نماز مى خواند. گفتم ماشین را نگهدارید. کنجکاو شدم و رفتم سراغ این دهقان که مشغول نماز بود. نشستم تا این که نمازش تمام شد. پرسیدم که چکار مى کنى و چه مى گویى ؟ و چه مى خواهى و چرا این کار را مى کنى ؟ توضیح داد که در اسلام دستور است که پنج وعده نماز بخوانید… وقتى من متوجه شدم که در اسلام ارتباط با خالق به این اندازه آسان است ، و به این اندازه عمیق و لطیف است ، تکان خوردم و این سرآغازى شد براى تحقیق بیشتر پیرامون اسلام و این علت اصلى مسلمان شدن من بود.[4]

12- علامه محمد اقبال لاهورى :

انتخاب جهت واحدى در اسلام براى نماز، براى آن است که وحدت احساسى میان جماعت نمازگزاران حاصل شود، و شکل کلى نماز و عبادت چنان است که احساس مقام یا برترى نژادى را در میان عبادت کنندگان بر مى اندازد، و روح تساوى اجتماعى را به جاى آن مى نشاند و تقویت مى کند. تصور کنید که اگر چنان شود که در زمان ما همه فرق مسلمین ، روزانه براى نماز شانه به شانه در کنار یکدیگر در یک صف بایستند، چه انقلاب روحى عظیمى حاصل خواهد شد! از یگانگى من جهان شمولى که همه من ها را آفریده و نگاهدارى مى کند، وحدت اساسى نوع بشر نتیجه مى شود. تقسیم نوع بشر به نژادها و ملتها و قبیله ها، بنا به گفته قرآن ، تنها براى شناختن و شناخته شدن است . صورت اجتماعى نماز در اسلام ، گذشته از جنبه ادراکى و معرفتى آن ، براى این است که وحدت اساسى نوع بشر، با ویران شدن سدّ و بندهایى که میان انسانى و انسان دیگر موجود است ، به صورت حقیقتى از زندگى پدیدار شود و پایدار بماند.[5]

13- دانشمند شهیر اروپائى آقاى هیل :[6]

از روزى که اسلام ظاهر شد، نماز یگانه شعار اسلامى به صورت یک ضرورت درآمد. ارتباط این نماز با مسیحیت و یهودیت هر چه باشد نیروى خاص و اهمیّتى فوق العاده در بین مسلمانان پیدا کرد. و بعدها به صورت نماز جماعت به اقتدا امامى که اغلب خود محمّدصلّى اللّه علیه و آله بود اقامه مى شد. هر کسى به هنگام نماز جماعت ، اجتماع مسلمانان را مشاهده کند که براى نماز صف بسته اند و با نظام خاصّى در کمال وقار و با طرز حیرت انگیزى رکوع و سجود مى کنند، به شگفتى در مى آید، و آثار تربیتى آن را در روان مسلمین از همان روزهاى نخستین درک خواهد نمود.

کافى است که ما نقش نماز را مورد بررسى قرار دهیم که چه تاءثیر مهمّى در بیدار کردن روح نظم و حفظ نظام داشته است . آنگاه به خوبى در مى یابیم که در حقیقت نماز براى مسلمانان مانند یک آموزش نظامى بوده است و همین نظم مسلمانان در نماز، روح وحدت و یگانگى را در میان مسلمانان زنده کرده ، برادرى ، مساوات و برابرى و دستاوردهاى اجتماعى اسلام را عملاً ایجاد مى نموده است [7].

14- الکسیس کارل ، نویسنده مشهور کتاب انسان موجود ناشناخته :

دعا و نماز قوى ترین نیروى است که انسان مى تواند تولید کند، – نیروئى است که چون قوه جاذبه در زمین وجود حقیقى و خارجى دارد.

در حرفه پزشکى خود من ، مردانى را دیده ام که پس از آن که تمام معالجات دیگر در حال آنان ، مؤ ثر واقع نشده بود به نیروى نماز و دعا از بیمارى ، رهائى یافتند. دعا و نماز چون رادیوم یک منبع نیروئى مشعشعى است که خود به خود تولید مى شود. از راه دعا و نماز انسان مى کوشد نیروى محدود خود را با متوسل شدن به منبع نامحدود تمام نیروها افزایش ‍ دهد. وقتى که ما دعا و نماز مى خوانیم ، خود را به قوه محرکه پایان ناپذیرى که تمام کائنات را به هم پیوسته است متصل و مربوط مى کنیم . نماز و دعا مى خوانیم که قسمتى از آن نیرو به حوائج ما اختصاص داده شود. به صرف همین استدعا، نواقص ها تکمیل مى شود. و با قدرتى بیشتر و حالتى بهتر از جاى بر مى خیزیم . هر وقت ما با شور و حرارت خداوند را در دعا و نماز مخاطب مى سازیم ، هم روح و هم جسم خود را به وجهى احسن تغییر مى دهیم . غیر ممکن است مرد یا زنى تنها براى یک لحظه به دعا و نماز بپردازد و نتیجه مثبت و مفیدى از آن نگیرد.[8]

15- الکسیس کارل :

احساس عرفانى جنبشى است که از اعماق دل انسانى برخواسته شده است یک غریزه اصلى است . انسان همان طورى که به آب نیاز دارد به خدا هم نیاز دارد.و بهترین چیزى که فطرت را تقویت مى کند نماز است که سنبل عبادت است .

اگر صمیمانه به دعا و نماز بپردازید خواهید دید که زندگى شما به صورت عمیق و مشهودى تغییر خواهد کرد. باید بگوییم که دعا فعالیتى است که براى تکامل صحیح شخصیت و تمامیّت عالیترین ملکات انسانى ضرورت دارد. تنها در دعا و نماز اجتماع کامل و هماهنگ بدن و فکر و روح حاصل مى شود که به آدمى ، که همچون نى شکننده اى ، است نیرومندى و استقامت بیرون از حد تصوّر مى بخشد. دعا و نماز عملى است که آدمى را در حضور خدا قرار مى دهد.

مردى دهاتى در آخرین صف نماز در یک معبد تنها نشسته بود.

[1] . نردبان آسمان ، مجموعه درسهاى اخلاق آیت ا… بهاء الدین ره ، درس 62 ص 267?

[2] . نماز چیست ، شهید آیت ا… دکتر سیّد محمد حسین بهشتى (ره )، ص 10?

[3] . نماز شدن انسان ، دکتر على شریعتى ، ص 4 و 5?

[4] . نماز نشانه حکومت صالحان ، ص 101?

[5] . احیاى فکر دینى ، علامه اقبال لاهورى ، ص 109?

[6] . این دانشمند مشهور اروپائى ، قبلاً از رهبران حزب کمونیست بود پس از تحقیق دین مسیحیت را بگزید و سپس در پى تحقیقات عمیق به دین اسلام مشرّف گردید.

[7]. اسلام از دیدگاه دانشمندان ، ج 1، ص 34?

[8] . آئین زندگى ، الکسیس کارل ، ص 170 و 171?

کسى از او پرسید: منتظر چه هستید؟ او در جواب گفت : به او نگاه مى کنم و او به من نگاه مى کند.

آدمى دعا مى کند که نه تنها خدا به یاد او باشد، بلکه خود نیز به یاد خدا باشد. دعا و نماز کوششى است در آدمى براى رسیدن به خدا و صحبت کردن با موجودى نادیدنى که آفریننده همه چیز و حکمت اعلى ، و هر وقت با شور و حرارت خود را در دعا و نماز مخاطب مى سازیم . هم روح و هم جسم خود را به وجهى احسن تغییر مى دهیم . انسان همیشه از دعا و نماز نتیجه مفیدى مى گیرد. دعا کردن همچون خوردن و آشامیدن ضرورى است . در اجتماعى که نیایش و دعا و نماز وجود نداشته باشد، از فساد و زوال مصون نخواهد بود. نیایش علاوه بر این که آرامش به وجود مى آورد، بطور کامل و صمیمى در فعالیتهاى مغزى انسان یک نوع شگفتى و انبساط باطنى و گاه قهرمانى و دلاورى را تحریک مى کند.[1]

16- پروفسور توماس هایس لوپ :

مهمترین مطلبى که من در طول چندین سال تجربه و آزمایش به دست آورده ام این است که بهترین وسیله براى درمان بى خوابى نماز است . با این قید که من پزشکم این سخن را مى گویم که نماز بهترین وسیله اى است که تاکنون براى توسعه اطمینان و تسکین اعصاب و آسایش و نشاط شناخته شده که زمینه بى خوابى را برطرف مى گرداند. و به عبارت دقیقتر، مهمترین وسیله ایجاد آرامش در روان و اعصاب انسان نماز است .[2]

[1] . نیایش ، الکسیس کارل ، ص 7 و 12?

[2] . دین و روان ، ویلیام جیمز، ص 168?:

همه نکاتی که لزوم تبلیغ نماز در فضای مجازی را واجب می کند

خبرگزاری شبستان: فضای مجازی پازلی است که دشمن برای ما چیده است و ما باید با نگاه و باور ناب دینی خود نقش این پازل را به نفع ارزشهای فرهنگ دینی و ارزشهای اصیل انسانی و الهی تغییر دهیم. البته این کار با حضور موثر معرفت به موضوع و مسائل انجام پذیر است. هدف نهایی از فعالیت فرهنگی آشتی دادن با خداست و لازمه تحقق چنین هدف مقدسی این است که خودمان با خدا آشتی باشیم.

سیدمحمد عبدالهی، معاون فرهنگی، آموزش و پژوهش ستاد اقامه نماز کشور در گفتگو با خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان؛ با قرائت آیه 71 سوره نساء گفت: خداوند می فرماید: «یا ایها الذین امنوا خذوا حذرکم فانفروا ثبات اوانفروا جمیعا» یعنی ای کسانی که ایمان آورده اید سلاح خود را بر گیرید وسپس دسته دسته یا یک پارچه به سوی جهاد(نظامی،اقتصادی،فرهنگی) حرکت کنید. در این آیه واژه (حذر) یعنی ابزار و امکانات برحذر شدن که همان اسلحه است و (نفر) به معنای کوچ کردن به سوی هدف (ثبه) مفرد (ثبات) به معنای جماعت های متفرق می باشد، آیه می فرماید: ابزار وسلاح خود را برگیرید و آماده بیرون رفتن به سوی دشمنان خود شوید یا فرقه فرقه و سریه ای و یا به طور دسته جمعی و لشکری به سوی دشمن حرکت کنید و این چگونگی خروج شما بستگی به تعداد و قوت و ضعف دشمن دارد، یعنی اگر دشمن کم و ضعیف بود، دسته دسته بروید و اگر دشمن قوی بود، دسته جمعی به مصاف او بروید.

وی با بیان این مقدمه افزود: پیشینه وبلاگ نویسی به عنوان صفحه ای در فضای اینترنت به سالهای 80 و81 باز می گردد. آن روزها پرسش اساسی برای فعالان فرهنگ دینی و ارزشهای انقلاب این بود که آیا  در فضای اینترنت می توان کارمفید فرهنگی آن هم با صبغه و رنگ دینی انجام داد و پیام رسانی نمود؟! محیطی که در ابتدا برای عموم کاربران و بسیاری از خواص بیشتر بعد منفی آن نمود داشت. و ضرورت استفاده صحیح از چنین فضایی برای بسیاری محرز نبود. و اما امروز فضای فکری و نگرش ها به گونه ای دیگر شده است. بسیاری از بزرگان و موثرین  حوزه های فرهنگی و اجتماعی پرتال های محتوایی دارند. و کتابخانه های آنلاین بسیاری در زمینه های گوناگون وجود دارد. شخصیت های دینی و مذهبی وب سایت ها و وبلاگ های شخصی ایجاد کرده اند و در یک جمله به فرموده رهبری امت اسلامی باید از این تیغ دو دم در جهت مثبت و ارزشی استفاده کنیم.

وی در ادامه به ذکر نکاتی در زمینه انجام فعالیت های فرهنگی موفق و ماندگار در عرصه وبلاگ نویسی پرداخت و اشاره کرد: نکته نخست تصحیح نوع نگاه و نگرش است که ابزار به خودی خود منفی و مثبت ندارد. زمینی می تواند مسجد، خیریه، کانون فعالیت های فرهنگی الهی و نیز می تواند میخانه، قمارخانه یا محل هرکسب و کار نا مشروع و ضد انسانی باشد. و می توان با درایت و تدبیر و معرفت نسبت به ارزش ها و روش های پیام رسانی و درک درست از محیط اینترنت و گام به گام از این فناوری روزگار خودمان به عنوان یک موهبت بی بدیل در انتقال ارزش ها بهره برداری کنیم. نوع نگاه رهبری و امام امت اسلامی می تواند الگوی مطلوبی برای ما در استفاده از این فضا باشد. درانتشار پیام ایشان به جوانان اروپا و امریکای لاتین در گستره فضای مجازی و با زبان های مختلف به وضوح می بینیم که چگونه می توان یک تهدید را به فرصت تبدیل کرد و همین تیغ دو دم ساخته دست دشمن نیرنگ باز و فتنه گر را علیه خود او به کار برد. با این نگاه و با کمک خواستن از خداوند و با نام و یاد محبوب دلها یا علی بگوییم و عشقی جهانی آغاز کنیم.

وی در بیان نکته دوم افزود: پشت کار و تلاشی خستگی ناپذیر و تداوم و استمرار است که بن مایه اش انگیزه و سوزی درونیست که با آن بتوانی همه سختی های کار، طعن و سرزنش ها و بد و بیراههای کاربران، استقبال نکردن ها را از سر بگذرانی و با باوری عمیق و نستوه با قدم و قلمی استوار و شیوا به سوی مقصد بروی. در آموزه های اسلامی از انگیزه و نیت الهی به اخلاص تعبیر می شود و با برخورداری از سرمایه و سپرده خلوص نیت بی شک همه راهها به سویت باز می شود. به خصوص در حوزه تبلیغ و فرهنگ سازی اقامه نماز که نیت الهی از ابتدا تا پایان نماز باید وجود داشته باشد که حتی اگر کوچکترین ذکریا حرکت در آن با نیتی غیر الهی انجام شود همه نماز باطل می شود. خلاصه اگرتو بخواهی او خود کارها را آسان می کند. محبت تو را در دل ها قرار می دهد و مسیرت را هموار می نماید و راه درست را نشانت می دهد. چنانچه خداوند در آیه 69 سوره عنکبوت می فرماید: "وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ" وآنها که در راه ما (با خلوص نیت) جهاد کنند ، قطعا به راههای خود هدایتشان خواهیم کرد.

عبداللهی در بیان نکته سوم سخنان خود تسریح کرد: همچنان که نویسنده وبلاگ نماز، اصل اقامه نماز را عبادتی الهی برای نزدیک شدن  خود به خداوند مهربان می داند و برای انجام کامل این عبادت فضای فکری و قلبی خود را، فضای فیزیکی و محیط پیرامونی را برای اقامه آن آماده می کند. تا حضور معناداری در محضر یار داشته باشد. ورود به میدان فعالیتهای وبلاگی را نیزمقدس بشمارد و آن را عبادتی بداند که موجب خشنودی حضرت حق می گردد و پاداش یاریگران دین خدا را خواهد داشت ."ان تنصرو الله ینصرکم فلا غالب لکم".دوستان بزرگواری را می شناسم که پیش از نوشتن یک یادداشت و مطلب دینی و ارزشی برای بارگزاری در وبلاگ خود وضومی گیرند و با جمله "رب ادخلنی مدخل صدق و اخرجنی مخرج صدق" که دعایی است قرآنی آنلاین می شوند.

وی افزود: نکته چهارم این است که چون هدف خود را از قبل تعیین کرده ایم و فعالیت ما نیز در چارچوب تحقق هدف تعریف می شود، پس نوشته ما تنها برای خودمان نیست. به تعبیری یک دلنوشته ی صرف نیست که تنها از احساس شخصی ما برخواسته باشد و هرگاه دلتنگ شدیم یا فراغتی حاصل شد یا از روی تفنن و سرگرمی به آن مراجعه کنیم. همراه سازی کاربران و دوستان با این هدف یکی از مهمترین راهبردهای فعال فرهنگی در عرصه فضای مجازی است. بنابر این نوآوری، جذاب سازی محیطی و شیوا نویسی، مستند و متقن بودن محتوای متن از یک سو و جذابیت های گرافیگی و فنی یکی از مهمترین عوامل در همراه سازی کاربران با وبلاگ است. ذوق و سلیقه و مطالعه هدفمند سایت هایی که در این خصوص وجود دارد می تواند همراه خوبی برای ما وبلاگ نویسان باشد.

معاون فرهنگی، آموزش و پژوهش ستاد اقامه نماز کشور با پردازش نکته پنجم عنوان کرد: مطالعات جهانی تحت عنوان "پسا سواد "نشان می دهد که امروزه به میزان قابل توجهی خواندن کلمات کاهش پیدا کرده است و در عوض تولید و انتشار داستانک ها و رمان های تصویری رو به افزایش است. اینجاست که مدیران وب گاهها برای درگیر کردن کامل مراجعه کننده و ماندن او بر سر سفره خویش چاره و تدبیر کند و هرچه غذا متنوع تر و از مواد غنی تری برخوردار باشد به همان میزان مهمانان بیشتری متقاضی این دعوت خواهند بود. بدین معنی که باید بتوانیم همه حواس کاربر را در گیر پست کنیم. بنابراین هنرمندی فعال عرصه فرهنگ دینی و استفاده از تولیدات چند رسانه ای عناصرسازنده یک اثر موفق در فضای مجازی است.

وی در بیان نکته ششم اضافه کرد: با بررسی اجمالی در گروههای مذهبی ایجاد شده در شبکه های اجتماعی و وبلاگ ها در می یابیم که بیشتر آنها غیرفعال و یا نیمه تعطیل هستند و برخی از آنها نیز پس از چند ماهی یا حتی یک سال و دو سال کاملا تعطیل می شوند و آن دسته از گروهها و وبلاگ هایی که عملا فعالیت می کنند یا فعالیت شان مستمر نیست و یا در برابر مسائل و پدیده ها و اتفاقات موضوعی که انتخاب کرده اند منفعلانه برخورد می کنند و در زمینه های مذهبی کمتر به تولید محتوای جدید موفق می شویم.

وی در ادامه پیشنهاداتی را جهت در امان ماندن از آسیب های ذکر شده بیان کرد و گفت: باید در این مسیر به این نکات توجه ویژه گردد:

·        با برنامه ریزی و مطالعه دقیق و هدفمند کار کنیم.

·        به شناسایی وبلاگ ها و گروههای همگرا و همفکر بپردازیم وهم افزایی داشته باشیم .(درآیه ای که ابتدا سخن ذکر شد بیشتر دقت کنیم و تلاش کنیم فعالیت های فرهنگی و نمازی خود را با آیه فوق منطبق کنیم)

·        در باره موضوعات اهل نظر باشیم و در برابر یادداشت ها و پست های دوستان و کاربران مهمان بی تفاوت نباشیم.

·        با ایجاد بحث های گروهی و طرح سوالات دقیق ارزشهای فرهنگ مهاجم را به چالش بکشیم.

·        برای درست پیمودن راه حتما از کارشناسان دینی راهنمایی بخواهیم.

·        با ایجاد نشست هایی با دوستان و گروههای همراستا در فضای حقیقی به تبادل تجربیات و موفقیات بپردازیم.

عبداللهی در بیان آخرین نکته از سخنان خود خاطرنشان کرد: هفتمین نکته که از نظر بنده چکیده نکات یاد شده می باشد، در این است بدانیم و باور داشته باشیم که، این فضا پازلی است که دشمن برای ما چیده است ما باید با نگاه و باور ناب دینی خود نقش این پازل را به نفع ارزشهای فرهنگ دینی و ارزشهای اصیل انسانی و الهی تغییر دهیم. البته این کار تنها با حضور فعال و تهاجمی  و واکنشی و نه با رفتار منفعلانه و دفاعی امکان پذیر است و علاوه بر این حضور موثر معرفت به موضوع و مسائل نیز شایسته است. بدانیم که هدف نهایی از فعالیت فرهنگی برای نخبه و فرهیخته فرهنگ دینی این است که می خواهد مخاطب خود را با خدا آشتی دهد و لازمه تحقق چنین هدف مقدسی این است که خودمان با خدا آشتی باشیم.

وی تصریح کرد: یادمان باشد که رهبری عزیز و امام امت اسلامی فرمودند:"آینده از آن حزب اللهی هاست" و این جمله معنای آیه شریفه ی "و انتم الاعلون ان کنتم مومنین "است.  عنصر امید آفرینی و ترسیم علمی و واقع بینانه آینده روشن در پیام های ما باید برجسته باشد.

وی در خاتمه با اشاره به برگزاری مسابقات وبلاگ نویسی نماز گفت: حال که فرصت و مجالی دوباره پیش آمد و توفیق رفیق راه تلاشگران یاوران نماز گردید و مهلت حضور در این حرکت مقدس فرهنگی با تدبیر دبیرخانه مسابقه تمدید گردید از باب "و سارعوا الی مغفره من ربکم و فاستبقوالخیرات" خود همراه شویم و دوستان را همراه سازیم و مجال و فرصت جولان از مهاجمین به فرهنگ و ارزشهای ملی و اسلامی بگیریم.

قرار دیدار ما در وبگاه http://www.chb-namaz.ir

تا روز30بهمن سال جاری

به امید روزی که تمامی جوانان ایران عزیز اسلامی یک مبلغ و پیامرسان دین باشد.

خبرگزاری شبستان: اجلاس نماز تنها یک پروژه مقطعی نیست بلکه یک پروسه و برنامه ای راهبردی درجهت ترویج فرهنگ اقامه نماز است و بایستی مسیری طی کرد که رویکرد سابق از شمایل فعالیت های شکلی و قالبی و اقدام گرا به برنامه های نتیجه محور منتهی شود.

سیدمحمد عبدالهی، معاون فرهنگی، آموزش و پژوهش ستاد اقامه نماز کشور در گفتگو با خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان؛ ضمن بیان گرازشی از اهمیت برگزاری اجلاس سراسری نماز گفت: بیست و سومین اجلاس سراسری نماز از این جهت که به بررسی و تبیین وضعیت اقامه نمازبه عنوان شاه بیت غزل فرهنگی و مطلع الفجر دینداری  می پردازد و همواره با پیام های محتوایی و کاربردی  امام و رهبر امت اسلامی همراه است بی شک یکی از رویداد های مبارک و مهم و اثرگذار فرهنگی  کشور به شمار می آید.

وی افزود: چنانچه از نگاه کارکردی و اثر بخشی،  اجلاس نماز را مورد مطالعه قرار دهیم و اهداف آن را بررسی کنیم تنها آن را یک مجمع دو روزه با برنامه ها و فوق برنامه ها و فعالیت های مقطعی نخواهیم دید . اجلاس نماز تنها یک پروژه  نیست بلکه یک پروسه و برنامه ای راهبردی درجهت ترویج فرهنگ اقامه نماز است.

وی اشاره کرد: یکی از رهاوردهای بزرگ و سرمایه های  ماندگار اجلاس سراسری نماز، هدایت و همراهی تمام عیار رهبری نظام اسلامی از همان نقطه شروع با این حرکت الهی است. مجموعه این هدایت ها و همراهی ها به عنوان سندی راهبردی با نام "پیام معنویت" در دسترس دست اندرکاران اقامه نماز قرار دارد. سندی که به حق راهنمای عمل تلاشگران عرصه مدیریت اقامه نماز محسوب می شود و با ارائه و تبیین محورهای کلیدی  از قبیل: تبیین زیبایی ها و معارف نماز، تبیین رابطه بندگی و زندگی در پرتو نماز، تعیین راهبردها و سیاست های اساسی در گسترش و تعمیق فرهنگ نماز، تبیین وظایف و ماموریت ارکان نظام اسلامی، می تواند مورد عمل واقع شود.

عبدالهی با مورد سوال قرار دادن عملکرد این اجلاس طی سالیان اخیر، تصریح کرد: اکنون جای آن است همه ما به این پرسش اساسی توجه کنیم ، دستاوردها ی عینی و آثار این مجمع صاحب نظران که بیست و سه سال را پشت سرگذاشته است  چیست؟ طرح این پرسش نیز برآمده ازذهن نویسنده نیست. برای چندمین بار این پرسش تامل بر انگیز در پیام رهبری امت دیده می شود.

وی افزود: مقام معظم رهبری در تاریخ 14 شهریور سال 1382 و در اجلاس سیزدهم پس از تبیین اهداف کوتاه مدت و میان مدت و بلند مدت اقامه نماز، ماموریت ویژه ای فرا روی دست اندرکاران قرارمی دهند و می فرمایند:"کار لازم امروز آن است که هیأت­هایی برای تعیین دقیق مأموریت­های این دستگاه­ها تشکیل شود و بر اثر آن، ‌برنامه زمانبندی شده همه فعالیت­ها و خدماتی که وظیفه­ی آنان است با شیوه‌ای علمی و واقع بینانه فراهم گردد. و هیأت کارآمد دیگری مأمور پیگیری و نظارت مستمر بر پیشرفت این فعالیت­ها و خدمات گردد.

براین اساس ،‌گردهمایی سال آینده شما، مجمعی فقط برای سخنرانی نیست بلکه عرصه‌ای است که در آن می‌باید هیأت‌های مزبور گزارش پیشرفت آن برنامها ای زمانبندی شده را بدهند و جمع داوری عالی­رتبه‌ای،‌ سهم هر دستگاه را از تشویق و تقدیر و یا خدای نخواسته از توبیخ و سرزنش به او بپردازد و بر اساس پیشرفت­ها یا توقف­ها و موانع راه، برنامه­ی جامع را تصحیح یا تکمیل کند."

وی در ادامه در خصوص مطالبات مقام معظم رهبری در پیام فوق خاطر نشان کرد: پس از این پیام بر اساس وظایف و ماموریت ها، ظرفیت دستگاهها شناسایی و فهرست شد و با تشکیل کارگروه هایی در دو حوزه سخت و نرم برنامه ها و فعالیت هایی تعریف گردید و به فاصله کوتاهی برای عملیاتی کردن عناصر کلیدی برنامه ریزی، نظارت و پیگیری و ارزیابی عملکرد دستگاهها، معاونتی با همین عنوان در ساختار تشکیلاتی ستاد اقامه نماز رقم زده شد و با جدیت بیشتری ظرفیت های شناسایی شده در جهت رونق گرفتن اقامه نماز در جامعه به کار گرفته شد.

معاون فرهنگی، آموزش و پژوهش ستاد اقامه نماز کشور در خصوص فعالیت های انجام گرفته در معاونت مذکور با ذکر مواردی گفت:

-         احداث صدها نمازخانه و مسجد در میان راهها،مناطق روستایی و محروم وشهرها

-         تولید و چاپ صدها عنوان کتاب نماز برای مخاطبان گوناگون از کودک تا بزرگسال

-         در دسترس مردم قرار گرفتن هزاران نمازخانه در مدارس، ادارات، بوستان ها و مراکز تجمعی و پایانه ها

-         حضور هزراران روحانی جوان در مدارس جهت اقامه نماز جماعت مدارس

-         آشنایی بیش از پنج میلیون نفر از گروههای موثر جامعه با معارف نماز در سطوح مقدماتی و متوسط و عالی در دوره های آموزشی

-         ایجاد مرکز تخصصی نماز با هدف تربیت نیروی کارامد و کارشناسان تخصصی حوزه نماز

-        تدوین طرح جامع اقامه نماز برای دستگاههای اجرایی تا بتوانند یکی پس از دیگری برای برداشتن گام های اصولی در حوزه ترویج فرهنگ نماز قدم بردارند

-        دیده شدن و استشمام رنگ و بوی نماز در بسیاری از تله فیلم هاو سریالها  و برخی فیلم های سینمایی

-         معرفی نماز به طور پراکنده و مناسبتی و مقطعی در رسانه های مکتوب و غیر مکتوب

-         حساس و فعال کردن بسیاری از نهادهای مردمی در حوزه فرهنگ نماز و راه اندازی شبکه مردمی یاوران نماز

-         تدوین و عملیاتی شدن طرح نظام جامع ارزیابی عملکرد دستگاههای اجرایی

وی با ناکافی دانستن اقدامات انجام گرفته در حوزه نماز، اظهار داشت: اما علیرغم همه موارد یاد شده، بررسی دقیق و همه جانبه ی عملکردها حکایت از آن دارد که با همه تاکید ها و تلاش ها سهم نماز به عنوان استوانه دینداری پرداخت نشده است. هنوز موانع و راه بند های اقامه نماز وجود دارد. هنوز عوامل تضییع کننده نماز به چشم میخورد. هنوز  کم توجهی و بی توجهی به اقامه نماز در خانه، مدرسه، بازار ،اداره و... برای والدین و مدیران و متولیان امور فرهنگی و اجتماعی دغدغه و مسئله نیست. هنوز بسیاری به اقدام های شعاری " نماز این چنین می کند و آن چنان می کند" بسنده کرده اند.

عبدالهی با اشاره به پیام مقام معظم رهبری به بیست و سومین اجلاس نماز گفت: پیام رهبری و امام امت به بیست و سومین اجلاس نماز در دوازده محور اساسی قابل توجه و بررسی است. در فرازی از پیام آمده است:"اکنون نوبت آن است که محصول این تلاش ارزشمند،(اجلاس نماز) در ترازوی نگاهی واقع‌بین، سنجیده شود؛ چه در رفتار مخاطبان که به گزاردن نماز و سبک نشمردن آن فراخوانده شده‌اند، بویژه جوانان و نو رسیدگان؛ و چه در مواظبت بر کیفیت نماز و خشوع و حضوری که روح و جوهر این عمل صالح رحمانی به شمار میرود؛ و چه در مسئولیت‌شناسی کسانی که به وظائفی در این راه موظف گشته‌اند، همچون ساختن و پرداختن مساجد، یا ترتیب دادن نماز در مدارس و دانشگاهها، یا فراهم آوردن فرصت برای نمازگزار در سفرهای زمینی و هوائی، یا در بهره‌گیری از شیوه‌های هنری در ترویج نماز در رسانه‌های تصویری و صوتی، یا در تولید مقاله و کتاب در تبیین زیبائیهای این عمل کوتاه و پر مغز ...؛ و چه در زمینه‌های دیگری که وظائفی در آنها بر عهده‌ی مسئولانی نهاده شده است."

وی افزود: مقام معظم رهبری در پیام امسال خود، دیگر بار و با عبارتی دیگر همان مضمون پیام اجلاس سیزدهم را یادآوری می کنند. نکته ظریف این یاد آوری مجدد در آن است که ستاد اقامه نماز و همه دستگاههای همسو نیازمند بازنگری در رویکرد برنامه های فرهنگی ،ترویجی و به خصوص نظارتی و ارزیابی سالهای گذشته است. رویکردی که از فعالیت های شکلی و قالبی و اقدام گرا به برنامه های نتیجه محور منتهی شود.

معاون فرهنگی، آموزش و پژوهش ستاد اقامه نماز کشور اذعان کرد: تدوین برنامه ای عالمانه و واقع بینانه با شاخص هایی قابل اندازه گیری در جهت رفتار شناسی مخاطبان اقدامات و فعالیت های ستاد و دستگاهها و مسئولیت شناسی مدیران نظام در میزان انجام مسئولیت های محوله در حوزه ترویج فرهنگ اقامه نماز حلقه مفقوده این فرایند است.

ایجاد دبیرخانه ویژه "پیام معنویت"  به عنوان اقدامی جدید و  جهادی و مبارک  پس از اجلاس بیست و سوم که با حکم قائم مقام ستاد آغاز به کارکرده است  وظیفه و رسالتی سنگین بر عهده دارد . از وظایف این دبیرخانه است که با استفاده از دیدگاه ها و تجربیات نخبگان و دلسوزان  با تکیه بر دوعنصر علمی و واقع نگری و با تعیین شاخص های عینی بر عملی شدن پیام ها  اهتمام ورزد .